مثبت زندگی: همین که بی‌خواب می‌شویم یا یک دنیا کار ریخته روی سرمان دوستان و اطرافیان توصیه می‌کنند: «red bull بخور، سرپا می‌شی!» حقیقت این است که این نوشیدنی‌های انرژی‌زا که میان جوانان محبوب است و در استوری‌های اینستاگرام و پست‌هایشان مدام نشر داده می‌شود در کنار سرپا کردن و انرژی دادن، ضررهایی هم دارند اما از آن‌جا که این محصولات در تعداد محدودی از کارخانه‌های وطنی تولید می‌شود و بیشتر جنسی وارداتی است کسی از آن صحبت نمی‌کند.
شده تا به حال از خودتان بپرسید که نوشیدنی‌های انرژی‌زا چه ترفندی برای افزایش انرژی دارند؟ راه دور چرا، از فواید و مضرات این نوشیدنی‌ها چقدر می‌دانید؟
بمب بزنیم!
تولید کننده‌های نوشیدنی‌های انرژی‌زا معتقدند که این نوشیدنی‌ها با تقویت عملکرد ذهنی و جسمی از ما بمب انرژی می‌سازند. روی یکی از نوشیدنی‌های انرژی‌زا کارخانه وطنی نوشته:«این نوشابه انرژی مصرف‌شده در کارهای سخت فیزیکی و فکری را جبران می‌کند.» این فقط ادعای کارخانه وطنی نیست. دیگر برندها هم همچنی اعتقادی دارند. مثلا کارخانه هایپ روی قوطی نوشیدنی انرژی‌زای خود نوشته: «بیشترین انرژی، روز و شب»
خلاصه‌اش اینکه ادعاهای وسوسه‌انگیز کارخانه‌های تولید کننده نوشابه انرژی‌زا گوش جهان را کر کرده و همین تبلیغات باعث محبوب شدن این فرآوردها در جهان شده است. اما این نوشیدنی‌ها به اندازه‌ای که مفید هستند ضرر هم دارند؟ همراه ما باشید تا جواب سوال‌تان را بگیرید.
چه ترکیباتی در نوشیدنی های انرژی زا یافت می‌شوند؟
نوشیدنی‌های انرژی‌زا، همان‌طورکه از اسم‌شان پیداست، حاوی ترکیبات انرژی‌زا هستند. کافئین گل سرسبد ترکیبات تقریبا همه نوشیدنی‌های انرژی‌زاست و موجب تحریک عملکرد مغز و افزایش هوشیاری و تمرکز می‌شود.
البته مقدار کافئین در برندهای مختلف ممکن است متفاوت باشد. برای مثال روی قوطی بیگ بِر آبی ۲۵۰ میلی‌لیتری مقدار کافئین در کل قوطی ۷۲٫۵ میلیگرم درج شده است. اما دقت داشته باشید که مقدار کافئین در کل قوطی همیشه هم این‌قدر سرراست جلوی روی مشتری قرار نمی‌گیرد. مثلا روی قوطی هایپ مقدار کافئین به‌ازای هر ۱۰۰ میلی‌لیتر ۳۲ میلیگرم ذکر شده است.
یعنی برای اینکه بدانید با مصرف مثلا یک قوطی ۲۵۰ میلی‌لیتری از این نوشابه انرژی زا چقدر کافئين به بدن‌تان می‌رسد باید این ۳۲ میلیگرم را ۲٫۵ برابر کنید. پس هایپ ۲۵۰ میلی‌لیتری درکل ۸۰ میلیگرم کافئين دارد. این درحالی است که عده زیادی از مصرف‌کنندگان فقط همان ۳۲ میلیگرم را می‌بینند و دقتی به معیار سنجش کافئین و حجم قوطی نمی‌کنند.
در نوشیدنی های انرژی زا علاوه‌بر کافئین ترکیبات دیگری هم موجود است که رایج‌ترین‌شان عبارت‌اند از:
آیا نوشیدنی‌های انرژی‌زا واقعا! موجب تقویت عملکرد مغز و رفع خستگی می‌شوند؟
هرکسی که سراغ نوشیدنی‌های انرژی‌زا می‌رود دلیل خاص خودش را دارد. یکی از دلایل مشترک مردم برای مصرف این نوشیدنی‌ها ادعای تقویت عملکرد مغز است. اما این ادعا چقدر صحت دارد. برای سنجیدن این ادعا از گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی هِلث‌لاین (healthline.com) استفاده می‌کنیم.
نوشیدنی‌های انرژی‌زا روی عملکرد مغز در حوزه‌هایی نظیر حافظه، تمرکز و زمان عکس‌العمل تأثیرگذارند و از خستگی ذهنی می‌کاهند. برای مثال در نمونه‌ای از این‌دست تحقیقات مشاهده شد که مصرف یک قوطی ۵۰۰ میلی‌لیتری رِدبول قرمز تا ۲۴ درصد به تقویت تمرکز و حافظه کمک کرد. اغلب محققان معتقدند که تقویت عملکرد مغز دراین‌مورد تنها می‌تواند از کافئین ناشی شود. اما به‌اعتقاد عده‌ای دیگر از محققان وجود قند هم در کنار کافئین لازم است تا این تأثیر به حداکثر برسد.
ادعای دیگری که مردم را به نوشیدنی‌های انرژی‌زا علاقه‌مندتر کرده کمک به حفظ بهره‌وری در اوقات خواب‌آلودگی و خستگی است. به‌خصوص پشت‌کنکوری‌ها و شیفت‌شبی‌ها خوب می‌دانند که بهره‌وری بالا در زمانی که قاعدتاً همه باید خواب باشیم به‌راحتی حاصل نمی‌شود. پس عجیب نیست که نوشیدنی‌های انرژی‌زا این‌قدر پرطرفدارند! با این نوشیدنی‌ها شاید بتوانید خودتان را بیدار و هشیار نگه دارید، اما حداقل در یک تحقیق مشاهده شده که مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا از کیفیت خواب، زمانی که دیگر باید بخوابیم، می‌کاهد.
آیا نوشیدنی‌های انرژی زا ضرر قابل‌توجهی هم دارند؟
گفتیم که تحقیقات مختلفی نشان داده‌اند که نوشیدنی‌های انرژی‌زا در تقویت عملکرد مغز و هشیار نگه‌داشتن‌مان شاید تا حدی مؤثر باشند. اما این را هم بدانید که همه چیز درمورد این نوشیدنی‌ها چندان مثبت نیست. عمده نگرانی‌هایی که درخصوص نوشیدنی‌های انرژی‌زا مطرح است به احتمال ایجاد مشکلات قلبی و دیابت مربوط می‌شود:
مشکلات قلبی
به‌نظر می‌رسد که نوشیدنی‌های انرژی‌زا بعضاً موجب بروز مشکلات قلبی می‌شوند.
نوشیدنی‌های انرژی‌زا در چندین و چند مورد عارضه قلبی نقش داشته و حتی در مواردی مصرف‌کنندگان‌شان را به اورژانس کشانده‌اند. در تحقیقات دیگری هم محققان دریافتند که مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا ممکن است موجب افزایش فشار خون و ضربان قلب شود.
اغلب محققان بر این باورند که مشکلات قلبیِ مرتبط با نوشیدنی‌های انرژی‌زا براثر بیش‌مصرفی کافئین رخ می‌دهد. این عارضه احتمالا بیشتر متوجه کسانی است که خودشان را با نوشیدنی‌های انرژی‌زا خفه می‌کنند و روزی چند قوطی انرژی‌زا می‌نوشند.
اما اگر سابقه بیماری قلبی دارید، بحث دیگری است و نباید این خطر احتمالی را سَرسَری بگیرید. بااین‌حال، به‌توصیه هِلث‌لاین، مصرف هرازگاهی نوشیدنی‌های انرژی زا در مقادیر قابل‌قبول به‌نظر نمی‌رسد که در بزرگسالان سالم بدون سابقه بیماری‌های قلبی مشکلی از این بابت ایجاد کند.
دیابت
اکثر نوشیدنی‌های انرژی‌زا قند بالایی دارند. برای مثال هر قوطی ۲۵۰ میلی‌لیتری نوشابه انرژی‌زای اِستارت حاوی حدود ۲۵ گرم قند است (معادل حدود ۶ قاشق چای‌خوری شکر). پس اگر دیابتی هستید، در مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا محتاط باشید. قند بالای این نوشیدنی‌ها موجب افزایش شدید قند خون و ایجاد مشکلات سلامتی برای خصوصا افراد دیابتی می‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند که قند خون بالا با افزایش استرس اُکسیداتیو و التهاب و درنتیجه تحریک بروز بیماری‌های مزمن در ارتباط است. اگر مشکل دیابت هم ندارید، باز نباید از این حجم قند به‌سادگی عبور کنید.
آیا مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا برای کودکان و نوجوانان مجاز است؟
براساس توصیه‌های منتشرشده از سوی آکادمی پزشکی اطفال آمریکا در سال ۲۰۱۱، کودکان و نوجوانان باید به‌دلیل خطر وابستگی و اعتیاد به کافئین از مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا برحذر باشند. همچنین گفته شده است که کافئین زیاد نوشیدنی‌های انرژی‌زا می‌تواند روی رشد قلبی و مغزی در این سنین اثر سوء داشته باشد.
درمجموع مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا در سنین پایین توصیه نمی‌شود.
منِ بزرگسال در روز چقدر نوشیدنی انرژی زا می‌توانم مصرف کنم؟
در پایگاه اطلاع‌رسانی هِلث‌لاین آمده است که افراد بالغ از ۴۰۰ میلیگرم کافئین در روز بیشتر مصرف نکنند.
ضمناْ توجه داشته باشید که در برخی نوشیدنی‌های انرژی‌زا از عصاره‌های گیاهیِ حاوی کافئین هم استفاده شده است. برای مثال خود گوارانا که بعضی برندها در فرمولاسیون‌شان به‌کار می‌برند در هر گرم دارای ۴۰ میلیگرم کافئین است. گاهی تولیدکنندگان از احتساب کافئین عصاره‌های گیاهی در کافئین کل فرآورده خودداری می‌کنند. درنتیجه شاید عددی که برای کافئین روی قوطی درج می‌شود درواقعیت بیش از چیزی باشد که عنوان شده است.
باز هم یادآوری می‌کنیم که بسته به برند و سایز قوطی خیلی بعید نیست که با مصرف چند قوطی در روز به عوارض بیش‌مصرفی کافئین دچار شوید. بااینکه مصرف هرازگاهی این نوشیدنی‌ها در مقدار قابل‌قبول به‌نظر نمی‌رسد که در افراد سالم مشکل خاصی ایجاد کند، بااین‌حال عاقلانه‌تر است که نوشیدنی‌های انرژی‌زا را به پای ثابت رژیم غذایی روزمره‌تان تبدیل نکنید. به‌علاوه بهتر است مصرف دیگر مواد غذایی کافئین‌دار را روزی که نوشیدنی انرژی‌زا مصرف می‌کنید کاهش دهید.
کلام آخر
سعی کردیم جنبه‌های مثبت و منفی نوشیدنی‌های انرژی‌زا را مختصر و مفید برایتان روشن کنیم. حتماْ متوجه شده‌اید که نوشیدنی‌های انرژی‌زا به‌دلیل قند بالا و سایر تأثیراتی که احتمال می‌رود روی سلامتی داشته باشند انتخاب مناسبی برای سالم‌خواری نیستند. ضمناْ ناگفته نماند که محققان هنوز به زمان بیشتری برای شفاف‌تر شدن اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت این قسم نوشیدنی‌ها روی سلامتی نیاز دارند.
فقط در پایان یادآوری می‌کنیم که روی قوطی نوشیدنی‌های انرژی‌زا معمولاْ به گروه‌های در معرض خطر هشدار داده می‌شود. برای مثال می‌نویسند که «مصرف این محصول برای کودکان، زنان باردار، مادران شیرده، بیماران قلبی‌وعروقی و افراد حساس به کافئین توصیه نمی‌شود.» پس خواهشمندیم که به اطلاعات مندرج روی بسته‌بندی مواد غذایی بیشتر توجه کنید.
