مثبت زندگی: عسل یکی از خوشمزه‌ترین و سودمندترین مواد خوراکی موجود در دامان طبیعت است. بااین‌حال فقط زمانی می‌توانید از تمام مواد مغذی آن بهره‌مند شوید که اصل آن را خریداری کنید. اگر به‌دنبال راهنمای خرید عسل اصل هستید، این مطلب را بخوانید. به‌طورکلی بهترین عسل، عسل خام است که نه فرآوری شده باشد و نه چیزی به آن اضافه یا از آن حذف شده باشد. بااین‌حال انواع بسیار زیادی از عسل وجود دارد که بهتر است با آنها آشنا شوید. در این مطلب ابتدا نکات مهم را برای خرید عسل طبیعی و اصل بررسی می‌کنیم و در انتها چند روش را برای تشخیص عسل واقعی از عسل تقلبی به شما آموزش خواهیم داد.
انواع عسل
قبل از هر چیز برای خرید عسل باید باید انواع آن را بشناسید. دسته‌بندی عسل معمولا با توجه به معیارهای متفاوتی صورت می‌گیرد. بعد از شناخت انواع آن می‌توانید انتخاب کنید که کدام یک را ترجیح می‌دهید.
از منظر کلی عسل دو نوع اصلی دارد:
- عسل: از شهد گلها و شکوفه‌ها تولید می‌شود؛
- عسلک یا شهد نباتی: عسلی که از مدفوع شیرین حشراتی مانند شته تولید می‌شود.
ما در این مطلب با عسلک کاری نداریم و فقط درباره خرید عسل که زنبورعسل تولید می‌کند، صحبت خواهیم کرد.
از نظر منبع تولید یا گونه‌های گیاهی
گل‌هایی که زنبورها انتخاب می‌کنند تنوع بسیار زیادی دارد و از شبدر و بابونه گرفته تا بهارنارنج و اسطوخودوس را دربرمی‌گیرد. عسل‌ها بسته به نوع گیاهی که زنبورعسل انتخاب می‌کند، با هم تفاوت دارند. مثلا عسل حاصل از شهد بهارنارنج با عسل تولیدشده از شکوفه درخت شاه‌بلوط یا عسل حاصل از درختان کاج ترکیه کاملا متفاوت است. بسته به تنوع گلهای یک منطقه که زنبورها شهد آنها را جمع می‌کنند و زمان جمع‌آوری عسل از کندوها، عسل را به دسته‌بندی‌های زیر هم تقسیم می‌کنند:
عسل چند گل یا چند گیاه: از شهد انواع مختلفی از گلها در اطراف کندو تولید می‌شود. در این عسل طعم و عطر یک گل غالب نمی‌شود.
عسل تک‌گل یا تک گیاه: اساسا از یک نوع گل تولید می‌شود.
نوع عرضه و بسته‌بندی آن
عسل شانه‌ای
این عسل در شانه موم زنبورعسل فروخته می‌شود. این تازه‌ترین و خالص‌ترین نوع عسل است و عسل آن در معرض هوا قرار نگرفته است. برخی فروشندگان این شانه‌ها را در بسته‌بندی‌هایی کوچکتر در کندو قرار می‌دهند تا برای فروش نیازی به برش نباشد. شانه‌ها خوراکی هستند و البته می‌توانید بعد از جویدن از دهان‌تان خارج کنید.
عسل حاوی شانه تکه‌ای
این عسل همان عسل مایع است، اما تکه‌های موم و شانه هم در آن دیده می‌شود.
عسل مایع
این شکل عسل برای بیشتر ما آشناست و عسلی است که در آن موم وجود ندارد.
عسل استخراج‌شده
این عسل مانند عسل صاف‌شده از شانه جدا شده است، با این تفاوت که برای جدا کردن آن از دستگاه عسل‌گیر استفاده شده است. این رایج‌ترین روش عسل‌گیری است.
عسل متبلورشده یا شکرک‌زده
همه انواع عسل با گذشت زمان به اصطلاح شکرک می‌زنند. در واقع این گلوکز موجود در عسل است که به شکل طبیعی متبلور می‌شود. هر چه عسل دارای گلوکز بیشتری نسبت به فروکتوز باشد و رطوبت بیشتری داشته باشد، سریع‌تر متبلور می‌شود. عسلی که فروکتوز بیشتری دارد ممکن است تا چندین سال در برابر تبلور مقاومت کند. عسل کانولا ممکن است حتی در همان کندو تبلور را شروع کند. این امر تأثیری در طعم یا کیفیت عسل ندارد. برای اینکه عسل دوباره از حالت تبلور خارج و به مایع تبدیل شود، کافی است ظرف آن را به مدت یک تا دو ساعت درون آب گرم قرار دهید. حتی پس از خنک شدن مایع خواهد ماند. هرگز برای این کار، مستقیم به عسل گرما ندهید. شکرک‌زدن نشانه خوبی است و نشان می‌دهد که عسل به‌هیچ‌وجه فرآوری نشده است.
از نظر نوع فرآوری
عسل فیلتر شده یا صاف‌شده
در این فرایند عسل را طوری فیلتر می‌کنند که همه ذرات موجود در آن از جمله گرده زنبورعسل جدا شوند. یک روش معمول برای این کار اضافه‌کردن خاک دیاتومه (که از بقایای فسیلی جلبک‌های تک‌سلولی پوسته سخت دیاتوم به وجود آمده است) به آن است. این ماده را درون عسل وارد می‌کنند تا همه ذرات ریز را جذب کند. سپس با صافی‌های ریز این ماده و ذرات دیگر را هم جدا می‌کنند. عسلی که از این طریق به دست می‌آید بسیار شفاف است و مصرف‌کنندگان به آن علاقه زیادی دارند. البته در این فرایند بسیاری از فواید گرده‌ها هم از بین می‌رود، اما ازآنجاکه در این فرایند عسل حرارت نمی‌بیند، باز هم برخی از خواص سودمندش را دارد.
عسل خامه‌ای یا کرِم‌مانند
به این عسل، عسل شیرین‌شده یا عسل فوندانت هم می‌گویند. این عسل با کنترل فرایند تبلور برای تولید بلورهای بسیار ریز آماده می‌شود. درنتیجه عسل صاف و لطیفی به دست می‌آید که درست مانند کره می‌توانید آن را روی نان پخش کنید. این عسل حتی در سرمای شدید سفت نمی‌شود. ازآنجاکه در این فرایند از درجه حرارت بسیار پایین استفاده می‌کنند، تمام خواص عسل و نیز عطر و طعم آن بدون تغییر باقی می‌ماند.
البته این بدان معنا نیست که همه عسل‌های خامه‌ای با حرارت کم تهیه شده‌اند. در تهیه برخی عسل‌های خامه‌ای ابتدا به آن گرما می‌دهند و سپس آن را سرد می‌کنند. این فرایند با اولین بلورهای عسل که به شکل طبیعی متبلور شده‌اند آغاز می‌شود و بعد آنها را به‌صورت دانه‌های ریز خرد می‌کنند. سپس این مخلوط را در دمای ثابت هم می‌زنند. اندازه بلورهای اولیه، رطوبت عسل، دمای هنگام هم‌زدن و مدت زمان هم‌زدن همگی در محصول نهایی اثر دارند. تهیه عسل خامه‌ای صاف و ریزبافت، نشانه مهارت و هنر زنبوردار است.
عسل مخلوط
در تولید این عسل انواع مختلفی از زنبورها شرکت دارند که هر یک انواع مختلفی از گلها را انتخاب می‌کنند. در این نوع عسل، عطر و طعم هیچ گلی غالب نیست.
عسل اولترافیلتر شده
این عسل با فیلتر بسیار ریز تحت فشار زیاد فرآوری می‌شود. این فرایند همه ناخالصی‌ها و نیز گرده زنبورعسل را از بین می‌برد. از نظر ظاهری شفاف است و ماندگاری بیشتری دارد.
عسل پاستوریزه
این عسل با استفاده از گرما فرآوری می‌شود و از همه انواع عسل ماندگارتر است. این فرایند همه گرده‌ها، آنزیم‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و سایر موادمغذی طبیعی عسل را از بین می‌برد. بیشتر عسل‌های موجود در سوپرمارکت از این نوع هستند. در واقع این عسل فقط نوعی شیرین‌کننده به شمار می‌رود و ارزش غذایی ندارد.
حالا با توجه به انواع عسل می‌توانید هر کدام را که ترجیح می‌دهید، انتخاب کنید.
راهنمای خرید عسل اصل
به‌طورکلی بهتر است عسل را از زنبوردار یا مراکز تولید عسل محلی خریداری کنید. عسل را با شانه آن بخرید. در این صورت مطمئن خواهید بود که این عسل اصل است و هیچ عملیات فرآوری روی آن انجام نشده است.
اما اگر مجبورید عسل را از سوپرمارکت تهیه کنید به نکات زیر توجه کنید:
برچسب ظرف را بخوانید
برچسب ظرف را بخوانید، اما به آن اعتماد نکنید. عسل خالص فقط یک ماده در آن وجود دارد و نام آن عسل است. اگر ترکیبات یا مواد افزودنی دارد احتمالا روی آن نوشته شده است. هرچند به آن اعتمادی نیست.
قیمت را مقایسه کنید
روند تهیه عسل حاصل کار هزاران زنبورعسل برای برداشت شهد گل است. بنابراین اگر عسلی که می‌خرید نسبت به بقیه قیمت نامعقولی دارد و زیادی ارزان است، اصل نیست.
عسل پاستوریزه ارزش غذایی ندارد
یک مطالعه نشان داده است ۷۵ درصد عسل‌هایی که در سوپرمارکت و بازار وجود دارد گرده زنبورعسل را ندارد. گرده زنبورعسل یکی از مواد مغذی طبیعی و سرشار از پروتئین است. این ماده در طب چینی برای بهبود تغذیه، نشاط و طول عمر شناخته‌شده است. در عسل تصفیه‌شده یا پاستوریزه، گرده زنبور عسل را برمی‌دارند. بنابراین بسیاری از فواید عسل از بین می‌رود. اگر روی برچسب پاستوریزه می‌بینید باید بدانید که ارزش غذایی خاصی ندارد.
درباره اعتبار برند تحقیق کنید
بسیاری از شرکت‌ها به عسل شربت ذرت با فروکتوز بالا را اضافه می‌کنند که از ذرت اصلاح‌شده ژنتیکی به دست می‌آید. شربت ذرت با چاقی، دیابت و فشار خون بالا و نیز آسیب کبدی در ارتباط است و سبب تنگ‌شدن رگ‌های خونی می‌شود. بنابراین از معتبر بودن برند اطمینان حاصل کنید.
عسل چینی نخرید
بهتر است عسل محصول چین را خریداری نکنید. تاکنون گزارش‌های زیادی مبنی بر آلودگی عسل تولید چین که از طریق هند و مالزی به جهان صادر می‌شود ارائه شده است. در سال ۲۰۰۳ گزارشی از عسل‌های تولید چین تهیه شده بود که نشان می‌داد آلوده به کلرامفنیکول (که در قطره‌های چشمی استفاده می‌شود) بوده‌اند. علاوه‌برآن عسل چینی به احتمال بسیار قوی شامل سرب و آنتی‌بیوتیک است. چینی‌ها برای کشتن باکتری‌ها در کندو آنتی‌بیوتیک قرار می‌دهند.
برچسب عسل ارگانیک بی‌معنی است
هیچ عسلی ارگانیک نیست. بنابراین با این کلمه گول نخورید. دلیلش این است که هر زنبور برای تولید یک قوطی عسل خالص، باید حداقل از یک میلیون گل شهد جمع‌آوری کند. بنابراین زنبورها معمولا کیلومترها دورتر از کندو پرواز می‌کنند و بعید است در پروازهایشان به گلها و گیاهانی برخورد نکرده باشند که در آنها از سموم دفع آفات استفاده شده است. بنابراین هیچ‌کس نمی‌تواند تضمین کند که عسل ارگانیک است یا نه. در صورتی عسل را می‌توان واقعا ارگانیک دانست که کندو تقریبا در مرکز زمینی قرار گرفته باشد که به مساحت ۴۰ کیلومترمربع اطراف آن، همه گیاهان ارگانیک باشند که این واقعا زیاد است.
چطور عسل اصل را از تقلبی تشخیص دهیم؟
تشخیص اصل‌بودن عسل معمولا به راحتی امکان‌پذیر نیست. حتی آزمایش‌های خانگی که درباره آن وجود دارد، چندان دقیق نیستند. بااین‌حال چند روش وجود دارد که می‌توانید از آنها استفاده کنید. عسلی که از زنبوردار می‌خرید معمولا اصل است. اما عسلی را که از سوپرمارکت یا فروشگاه‌هایی که عسل محلی می‌فروشند خریداری می‌کنید ممکن است عسل تقلبی باشد. ازآنجاکه هیچ سوپرمارکت یا مغازه‌داری اجازه نمی‌دهد درب عسل را باز کنید، ابتدا مقدار کمی را برای امتحان بخرید.
۱. آزمون آب گرم
یک قاشق عسل را در یک لیوان آب گرم بریزید. یا بگذارید همینطور بماند یا به آرامی هم بزنید. اگر عسل حاوی قند یا شربت قند باشد، به راحتی در آب حل می‌شود. درحالی‌که عسل خالص یا به صورت یک توده جامد درمی‌آید یا اینکه به قاشق می‌چسبد و روی آن گیر می‌کند. البته این روش دقیق نیست زیرا برخی از عسل‌های تقلبی هم این خاصیت را دارند.
۲. آزمایش شعله
این روش فقط برای اینکه ببینید به عسل آب اضافه شده است یا نه، کاربرد دارد. یعنی از سایر افزودنی‌ها و ناخالصی‌ها اطلاعاتی به دست نمی‌دهد. نوک یک کبریت خشک را در عسل فرو کنید و روی بخش زبر جعبه کبریت بکشید. اگر عسل خالص و بدون آب باشد، باید روشن شود. اما اگر به عسل آب اضافه شده باشد، روشن نخواهد شد. روش دیگر این است که یک تکه پنبه روی چوب‌کبریت بپیچید و آن را در عسل فرو کنید. سپس روی شعله بگیرید. اگر عسل بدون آب باشد باید بسوزد.
۳. آزمون دستمال کاغذی
این آزمون هم مشخص می‌کند که به عسل آب اضافه شده است یا نه. روی دستمال کاغذی ضخیم مقداری عسل بریزید. اگر عسل آب داشته باشد، جذب دستمال می‌شود یا اینکه لکه رطوبت روی آن به جا می‌گذارد. عسل خالص نباید جذب شود. البته متأسفانه عسل رقیق‌شده با شربت قند هم مثل عسل خالص جذب نمی‌شود و نمی‌توان مطمئن شد.
۴. آزمایش سرکه
یک قاشق عسل، مقداری آب و دو تا سه قطره سرکه را با هم مخلوط کنید. اگر مخلوط کف کند، عسل به احتمال زیاد تقلبی است.
۵. آزمون انگشت شست
مقداری از عسل را روی انگشت شست بگذارید و ببینید آیا روی انگشت می‌ماند یا مانند مایعات دیگر از اطراف انگشت می‌ریزد. عسل خالص بافت ضخیمی دارد.
۶. آزمون گرما
اگر عسل خالص را گرم کنید به سرعت کاراملی می‌شود و کف نمی‌کند. اما عسل ناخالص ممکن است در اثر گرما حباب تشکیل دهد.
دو آزمون اثبات‌نشده
۱. برخی می‌گویند که مخلوط عسل و الکل می‌تواند خالص‌بودن عسل را نشان دهد. به این صورت که عسل ناخالص در الکل متانول یا الکل‌های دیگر حل می‌شود و محلول شیری رنگ تحویل می‌دهد. درحالی‌که عسل خالص در ته ظرف به صورت حل نشده ته‌نشین می‌شود. جالب اینجاست که برخی دیگر درست عکس این را ادعا می‌کنند. بنابراین نمی‌توانیم این آزمون را معتبر بدانیم.
۲. آزمون بعدی آزمون مورچه است. گروهی ادعا می‌کنند عسل تقلبی که در آن قند وجود دارد مورچه‌ها را جذب می‌کند. درحالی‌که ترکیبی در اصل هست که به‌عنوان ضدآفت طبیعی عمل می‌کند و به‌این‌دلیل مورچه به عسل خالص جذب نمی‌شود. این آزمایش هنوز اثبات نشده و بنابراین نمی‌توان آن را معتبر دانست.
آیا مطلب راهنمای خرید عسل برای‌تان مفید بود؟ اگر تجربه خاصی درباره خرید عسل دارید، در دیدگاه‌ها با ما درمیان بگذارید.
