مثبت زندگی: آرزوی زندگی در سیاره‌ای دیگر، شاید آرزوی خیلی‌ها باشد. در سال‌های اخیر همه از ایلان ماسک (Elon Musk) گرفته تا دانشمندان ناسا، در مورد ایجاد یک کلونی انسانی در مریخ صحبت می کنند، پیدا کردن راهی برای قابل سکونت ساختن این سیاره سرخ تبدیل به یک اولویت مهم شده است. در جدیدترین خبر، دانشمندان دانشگاه هاروارد معتقدند که ممکن است راهی برای انجام این کار پیدا کرده باشند. همراه مثبت زندگی باشید تا به شما بگوییم در جهان علم کهکشان‌ها چه می‌گذرد؟
ایده جدید محققان هاروارد در حالی مطرح شده که چندی پیش رویای مشابهت سازی مریخ رنگ باخت و باعث ناامیدی دانشمندان شد. مشابهت سازی در واقع به فرایندی فرضی برای تغییر مصنوعی یک سیاره اطلاق می‌شود، به طوری که در نهایت شرایطی مشابه با زمین در آن ایجاد شده و امکان زندگی انسان فراهم شود. متاسفانه، مطالعاتی که در این زمینه از سوی ناسا پشتیبانی می‌شد، سال گذشته به این نتیجه رسیدند که به احتمال زیاد چنین فرایندی عملی نخواهد بود.
به طور ساده می‌توان گفت مریخ از منابع کافی دی اکسید کربن بهره‌مند نیست تا با انتشار آن در جو این سیاره بتوان دما را بالا برده و سطح سیاره سرخ را به حد کافی برای زیستن انسان گرم کرد. در واقع، با به کارگیری تمام منابع CO2 موجود در مریخ فشار جو آن در نهایت تنها به 7 درصد از فشار اتمسفر سیاره ما خواهد رسید. همان طور که ناسا نیز در یک بیانیه مطبوعاتی اعلام کرده بود: «تبدیل محیط نامناسب و غیر قابل زیست مریخ به محلی که فضانوردان بتوانند بدون نیاز به تجهیزات حیاتی در آن به گشت و گذار بپردازند، با فناوری های امروزی که در اختیار داریم امکان پذیر نیست.»
به این ترتیب به نظر می رسد، حرف‌های التون جان در ترانه “Rocket Man” به این زودی‌ها نقض نخواهد شد و مریخ همچنان یک سیاره سرد باقی خواهد ماند!
اما این در حقیقت جایی است که محققان هاروارد وارد عمل شده و ایده خود را مطرح می‌کنند. آن ها پیشنهاد می‌کنند یک ماده عایق کننده که از آن به عنوان آئروژل سیلیکا یاد می‌شود، مورد استفاده قرار گیرد تا امکان رشد گیاهان در مریخ فراهم شود و به این ترتیب بتوان یک حیات پایدار را بر روی این سیاره سرخ پایه‌گذاری کرد. در این روش لازم نیست برای ایجاد حیات در مریخ، پوششی برای کل سیاره در نظر گرفته شود.
رابین وردزورث (Robin Wordsworth)، دانشیار علوم و مهندسی محیط زیست در دانشگاه هاروارد در این رابطه به Digital Trends گفته:
ما پیشنهاد می‌کنیم که لایه های نازکی از آئروژل سیلیکا برای گرم کردن سطح مریخ و رساندن دمای آن به نقطه ذوب آب مایع، به منظور ایجاد شرایط قابل سکونت در آن، مورد استفاده قرار گیرد. آئروژل سیلیکا با ایجاد اثر گلخانه ای حالت جامد، موجب گرم شدن سطح مریخ خواهد شد. این اثر به طور طبیعی بر روی سطح مریخ و نواحی پوشیده از یخ دی اکسید کربن رخ می‌دهد و عامل تشکیل رگه‌های تاریک مرموز در نزدیکی قطب‌های این سیاره است. آئروژل سیلیکا یک ماده شگفت انگیز است که برای چنین هدفی بسیار مناسب است، چرا که بسیار شفاف و سبک بوده، اما در عین حال مانع تابش اشعه ماوراء بنفش شده و در جلوگیری از تبادل دمایی بسیار مؤثر است.
شاید این بار ایده سکونت در مریخ عملی شود
مسلماً این ایده جدید هنوز در حد یک مفهوم تئوری است، اما وردزورث و همکارانش با دلایلی که مطرح می‌کنند، بر این باورند که ممکن است ایده آن‌ها در نهایت عملی شود. آن ها برای نشان دادن درستی ایده خود، از یک شبیه‌ساز خورشیدی در یک فضای آزمایشگاهی برای شبیه سازی شار و طیف نور خورشید در سیاره مریخ کمک گرفتند. در ادامه، ورقه‌هایی از آئروژل را روی مواد تاریک قرار دادند، شار خورشیدی حاصل را با یک آفتاب‌سنج اندازه گیری کردند و سپس با استفاده از آرایه‌ای از ترمیستورها و دوربین‌های حرارتی دما را ثبت کردند. پس از این کار، آن ها از یک مدل کامپیوتری که بر اساس مشاهدات داده‌های آب و هوایی مریخ درست شده، برای شبیه سازی منطقه قابل سکونت تحت آئروژل سیلیکا بر روی سطح مریخ و در طول چندین سال مریخی، استفاده کردند.
وردزورث در این رابطه می‌گوید:
ما قصد داریم با افزایش پیچیدگی و واقع گرایی تست‌های آزمایشگاهی و شبیه سازی‌های کامپیوتری، برای برخی دیگر از چالش‌های باقی مانده مانند کنترل تغییرات فشار نیز راه حلی ارائه دهیم. ما همچنین برنامه‌ای هم برای انجام مطالعات میدانی در یک سایت تحقیقاتی شبه مریخ داریم تا این مکانیسم را در فضای خارج از آزمایشگاه نیز مورد آزمایش قرار دهیم. در نهایت، اگر همه چیز خوب پیش برود، ما می‌خواهیم این ایده را به طور مستقیم بر روی سطح مریخ آزمایش کنیم.
البته، این جا اوضاع کمی پیچیده‌تر خواهد شد. در واقع، پیاده سازی چنین ایده‌ای با توجه به انجام شدن مأموریت‌هایی که برای سفر به مریخ در طی سال‌های آینده برنامه‌ریزی شده، امکان پذیر خواهد بود. این برنامه‌ها شامل مأموریت‌های فضایی ایالات متحده، چین، ژاپن و کشورهای دیگر بوده و همچنین سفرهایی را هم که توسط برخی شرکت‌های خصوصی برنامه ریزی شده، شامل می‌شود. اگر همه این برنامه‌ها به موقع و با موفقیت اجرا شوند، در این صورت در دهه 2020، سفر به مریخ بسیار راحت‌تر و فراگیرتر از چیزی خواهد شد که اکنون تصور می‌شود.
البته در این بین مسائل دیگری هم باید در نظر گرفته شوند. یکی از این مسائل، احتمال بر هم زدن محیط زندگی موجوداتی است که ممکن است در سطح مریخ زندگی می‌کنند.
وردزورث در این باره می گوید: «ما هنوز هیچ حیاتی در مریخ پیدا نکرده‌ایم، اما همچنان این احتمال وجود دارد که در برخی از لایه‌های زیر سطحی این سیاره نوع خاصی از حیات وجود داشته باشد. وقتی ما زیستگاه‌های خود را بر روی مریخ ساختیم، باید مراقب باشیم که در زندگی این موجودات احتمالی دخالتی نداشته باشیم.»
از دیگر چالش های پیش رو برای سفر به مریخ، می توان به حصول اطمینان از وجود مواد مغذی کافی در سطح این سیاره و کنترل هر نوع مواد سمی احتمالی، اشاره کرد.
به هر حال، این ایده جدید بسیار امیدوار کننده و هیجان انگیز است. البته با توجه به بزرگی کار و اینکه قرار است یک سیاره غیر قابل زیست به یک سیاره قابل سکونت تبدیل شود، هنوز در استفاده از کلمه «عملی» برای چنین پروژه‌ای تردیدهای زیادی وجود دارد. اما با این وجود شنیدن سخنان دانشمندان باعث ایجاد شور و هیجان و خوش‌بینی می‌شود. شاید التون جان کم کم باید به فکر ایجاد تغییراتی در متن آهنگ “Rocket Man” باشد!
