مثبت زندگی: آیا میخواهید با مصرف مکملهای غذایی بدنسازی یا سایر داروهای تشدیدکننده قدرت عضلات، در رقابت از دیگران پیشی بگیرید؟ قبل از انجام این کار بهتر است در مورد نحوه عمل این داروها، مکملها و اثراتشان بر بدن بیشتر بدانید تا سلامتی خود را فدای این آرزو نکنید. بيشتر ورزشکاران بارها گفتهاند انگیزه بردن رقابت در مسابقات ممکن است بسیار شدید باشد. علاوه بر ارضای حس موفقیت شخصی، ورزشکاران بيشتر به فکر به دست آوردن مدال، واردشدن به تیمهای حرفهای و ملی و مزیتهای حاصل از آنها هستند. در چنین محیطی، استفاده از داروهای تشدیدکننده کارکرد بدن در میان ورزشکاران به امر شایعي تبديل شده است. برای برخی ورزشکاران، اصولا مصرف این داروها به معناي برندهشدن به هر قیمت است. برخی از این داروها ممکن است به ظاهر باعث مزیتهایي از لحاظ قدرت جسمی شوند؛ اما در مقابل چه تاوانی باید پرداخت؟ عواقب درازمدت مصرف این داروها هنوز به قدر کافی بررسی نشده است و مزیتهای کوتاهمدت آنها در مقابل بسیاری از خطراتی رنگ میبازد که آنها ایجاد میکنند. با دانستن منافع، خطرات و بسیاری از ناشناختهها در مورد داروهای بهاصطلاح تشدیدکننده کارکرد جسمی، ممکن است به اين نتيجه برسيد که اثرات مثبت آنها برای بدن به خطراتشان نمیارزد.
استروئیدهای آنابولیک
بعضي از ورزشكاران از استروئیدهای آنابولیک که گاهی آنها را استروئیدهای آندروژنیک هم مینامند، برای افزایش توده و قدرت عضلات استفاده ميكنند. مهمترین استروئید آنابولیک، هورمونی است که در بدن مردان تولید میشود، یعنی هورمون تستوسترون. تستوسترون دو اثر عمده بر بدن میگذارد: یکی اثرات آنابولیک، یعنی تشدید ساختهشدن عضلات و دیگری اثرات آندروژنیک، یعنی تقویت صفات جنسی مردانه مانند رویش موی صورت یا کلفت شدن صدا. برخی از ورزشکاران از تستوسترون برای تقویت کارکرد جسمیشان استفاده میکنند، اما بيشتر از اشکال مصنوعی و تغییریافته آن استفاده میشود. این هورمونها برای استفادههای پزشکی موردتایید هستند و در اغلب موارد استفاده از آنها برای تقویت عملکرد ورزشی مجاز نيست. این داروها ممکن است به صورت قرص، آمپول و کرم موضعی مورد استفاده قرار گیرند. از جمله این استروئیدهای آنابولیک میتوان به هورمونهاي «متیلتستوسترون»، «اوکسآندرولون» و «اوکسیمتولون» اشاره كرد.
استفاده از این داروها ممکن است در مردان به بزرگ شدن پستانها، طاسی، تحلیل رفتن بیضهها و ناباروری و در زنان به کلفتشدن صدا، بزرگ شدن دستگاه تناسلی، افزایش موی بدن و طاسی منجر شود.
چرا این داروها برای ورزشکاران جذاب است؟
این داروها علاوه بر اینکه حجم عضلات را افزایش میدهند، به علت خواص آنابولیک و آندروژنیشان باعث میشوند ورزشکاران با سرعت بیشتری، پس از یک فعالیت شدید، به حالت عادی بازگردند، زیرا این داروها میزان آسیب عضلانی را کاهش میدهند که در جریان یک جلسه تمرین رخ میدهد. به علاوه برخی از ورزشکاران ممکن است به احساسات تهاجمی که هنگام مصرف این داروها به آنها دست میدهد، از لحاظ تشدید انگیزه رقابتجوییشان علاقه داشته باشند. بسیاری از ورزشکاران دزهای بسیار بالاتری از این هورمونها را نسبت به میزانی که برای مقاصد پزشکی تجویز میشود، به کار میبرند. استفاده از این داروها ممکن است در مردان به بزرگ شدن پستانها، طاسی، تحلیل رفتن بیضهها و ناباروری و در زنان به کلفتشدن صدا، بزرگ شدن دستگاه تناسلی، افزایش موی بدن و طاسی منجر شود. هم مردان و هم زنان ممکن است در صورت استفاده از شکل تزریقی داروها به آکنه شدید، مشکلات و تومورهای کبدی، افزایش میزان کلسترول بد خون، کاهش میزان کلسترول خوب خون و رفتارهای پرخاشگرانه و خشونتآمیز، اختلالات روانپزشکی مانند افسردگی، وابستگی دارویی، عفونتها و بیماریهایي مانند ایدز و هپاتیت دچار شوند. همچنین ممکن است اگر این داروها در دوره نوجوانی مصرف شود، مانع از رشد و نمو بدن شود و کوتاهی قد ایجاد کند و به مشکلات بهداشتی در سنین بعدی بینجامد. اغلب سازمانهای ورزشی در جهان استفاده از این داروها را برای افزایش کارکرد غیرقانونی میدانند. افراد معمولا برای تهیه آنها به بازار سیاره روی میآورند و این امر آنها را در معرض خطرات بیشتری قرار میدهد، چون ممکن است از داروهایی استفاده کنند که استانداردهای ایمنی در آنها رعایت نشده باشد.
داروهای ادرارآور
داروهای ادرارآور (مدرر) تعادل طبیعی مایعات و املاح را در بدن تغییر میدهند و به کمآبی بدن منجر میشوند. از دست دادن آب بدن به ورزشکاران کمک میکند، به سرعت وزن خود را کاهش دهند و در گروه وزنی پایینتری شرکت کنند که مطلوب بسیاری از آنها است. داروهای مدرر ممکن است با رقیق کردن ادرار به ورزشکاران کمک کند در تستهای دوپینگ پذیرفته شوند که روی ادرار انجام میشود. از جمله داروهای مدرر مورد استفاده ورزشکاران به استازولامید (دیاموکس)، اسپیرونولاکتون و فورسماید (لازیکس) میتوان اشاره کرد. اگر داروهای مدرر در دزهای بالاتر از میزان مجاز پزشکی مصرف شوند، ممکن است باعث عوارض جانبی قابلتوجهی شوند از جمله کمآبی بدن، اسپاسمهای عضلانی، فرسودگی و ضعف، سرگیجه، کمبود پتاسیم خون، اختلال ریتم ضربان قلب، افت فشارخون و حتی مرگ.
کراتین
بسیاری از ورزشکاران علاوه بر داروهای تقویتکننده کارکرد جسمی، به مکملهای تغذیهای هم روی میآورند. این مکملهای تغذیهای به صورت پودر یا قرص بدون نسخه قابل تهیه است. احتمالا رایجترین مکمل غذایی که ورزشکاران استفاده ميكنند، کراتین است. کراتین بهطور طبیعی در بدن تولید میشود و به آزادی انرژی در بدن کمک میکند. پژوهشهای علمی نشان دادهاند که کراتین ممکن است در مواردی که نیاز به آزادسازی کوتاهمدت مقادیر زیاد انرژی است، تا حدی کارکرد ورزشی را افزایش دهد. کراتین به عضلات کمک میکند که مقدار بیشتری آدنوزین تریفسفات (که ماده ذخیرهکننده و انتقالدهنده انرژی در سلولهاست) را تولید و وارد جریان خون کنند و این ماده برای فورانهای سریع و انفجاری فعالیت مانند وزنهبرداری به کار میرود. کراتین خستگی عضلات را هم به تاخیر میاندازد؛ اما در حال حاضر شواهدی در دست نیست که کراتین در ورزشهای هوازی یا استقامتی کارکرد ورزشکاران را تقویت کند. کبد شما حدود دوگرم کراتین در روز تولید میکند. همچنین مصرف گوشت در رژیم غذایی، کراتین بیشتری وارد بدن میکند. کراتین در عضلات ذخیره میشود و این میزان ذخیره تقریبا به آسانی حفظ میشود. از آنجایی که کلیهها کراتین اضافی از بدن خارج میکنند، ارزش استفاده از مکملهای غذایی کراتین در فردی که از قبل عضلاتش ذخیره کافی کراتین دارد، مورد تردید قرار گرفته است. مکملهای کراتینی را بهراحتی میتوانید در فروشگاهها پیدا کنید، اما ممکن است فرآوردههای رقیقشده یا آلودهشده با سایر مواد به فروش روند و باعث آزمایش مثبت دوپینگ در ورزشکار شوند. عوارض جانبی که ممکن است با مصرف کراتین بروز کند و کارکرد ورزشکار را کاهش دهد، شامل دلپیچه و اسپاسمهای عضلانی، تهوع، اسهال و اضافه وزن است. اضافه وزن ممکن است مطلوب ورزشکاری باشد که میخواهد وزنش را بالا ببرد؛ اما با مصرف طولانیمدت کراتین، این افزایش وزن احتمالا بیشتر ناشی از تجمع مایعات در عضلات است تا افزایش توده عضلانی. آب از سایر بخشهای بدن به درون بافت عضلانی کشيده میشود و ممکن است شما را در معرض خطر کمآبی بدن قرار دهد. مصرف کراتین در دزهای بالا ممکن است به آسیب کبد و کلیه منجر شود. در مورد اثرات درازمدت کراتین بهخصوص در کودکان و نوجوانان اطلاعاتی زیادی در دست نیست؛ بنابراین معمولا توصیه میشود افراد زیر 18 سال کراتین مصرف نكنند.
داروهای محرک
داروهای محرک مورد استفاده ورزشکاران، دستگاه عصبی مرکزی را تحریک میکند و موجب افزایش سرعت ضربان قلب و فشار خون میشود. داروهای محرک میتواند خستگی را کاهش دهد، اشتها را مهارکند و هوشیاری و حالت تهاجمی را افزایش دهد. از جمله داروهای محرک رایج میان ورزشکاران ميتوان به کافئین و آمفتامین، داروهای سرماخوردگی که حاوی مواد محرک افدرین و سودوافدرین هستند و بالاخره داروهای غیرقانونی مانند کوکائین و متآمفتامین اشاره كرد. داروهای محرک گرچه میتوانند فعالیت جسمی را افزایش دهند و روحیه تهاجمی در میدان بازی را بالا ببرند، اما در مقابل عوارض جانبی دارند که میتواند کارکرد ورزشکاران را مختل کند:
– عصبیشدن و تحریکپذیری که تمرکز بازیکنان را مشکل میکند؛
– بیخوابی مانع از آن میشود که ورزشکار به اندازه مورد نیازش بخوابد؛
– ورزشکاران ممکن است از لحاظ روانی به این مواد وابسته شوند یا با ایجاد تحمل جسمی مجبور شوند، مرتبا مقادیر بیشتری از آنها را برای به دست آوردن اثرات مطلوبشان استفاده کنند، به عبارت دیگر در نهایت دزهای بسیار بیشتر از دزهای مجاز پزشکی آنها را به کار خواهند برد؛
– این داروها ممکن است عوارض جانبی مانند تپش قلب، اختلال ریتم قلب، کاهش وزن، لرزش دست، فشارخون بالا، توهم و تشنج داشته باشد.