مثبت زندگی: حتما افرادی را دیده‌اید که شجاعت روبرو شدن با مشکلات را نداشته یا از مهارت نه گفتن برخوردار نیستند. این افراد معمولا در شرایط سخت مقاومت نمی‌کنند. شجاعت و مهارت نه گفتن باید از دوران کودکی آموزش داده شود. زیرا کسب این توانایی‌ها در بزرگسالی بسیار سخت و پر هزینه است.
مهارت نه گفتن از مهم‌ترین مهارت‌های زندگی موفقیت آمیز است. ما به دنیا نیازمندیم تا آرزو و خواسته هر کسی را برآورده کنیم. چرا که گاهی نیاز و خواسته خود ما هم از اهمیت بالایی برخوردار است. ما تنها تا حدی می‌توانیم با دیگران همراه باشیم و رضایتشان رو به دست بیاوریم که حقوق خودمان پایمال نشود و از زندگی و اهداف خودمان دور نشویم.
برخی والدین به فرزندان خود می‌آموزند که همیشه باید به حرف بزرگترها گوش کرد و همیشه حق با بزرگترهاست اما در واقع، این آموزش کاملا غلط است و کودک باید یاد بگیرد که گاهی هم به خواسته‌های دیگران «نه» بگوید چون در غیر این صورت کودک خود را تسلیم هر نوع خواسته بیمارگونه و آزاردهنده‌ای خواهد کرد.
اگر نمی‌خواهید کودکتان قربانی زورگویی دیگران شود، از همین امروز به او مهارت نه گفتن را آموزش دهید.
بچه‌های حرف گوش کن را همه دوست دارند. حتی صبورترین مادرها هم اغلب ترجیح می‌دهند در پایان یک روز سخت و خسته کننده، به جای مقاومت فرزندشان در برابر تصمیم‌های خود، بعد از تمام شدن حرف‌هایشان یک «چشم» شیرین بشنوند و با کودکی که در برای خواسته‌هایشان مقاومت می‌کند، سر و کله نزنند.
اما روانشناسان معتقدند کسانی که نه گفتن را در سال‌های کودکی یاد نگرفته‌اند، نه تنها در آن سال‌ها، بلکه تا پایان عمر نمی‌توانند در برابر چیزهایی که با آنها مخالفند بایستند و به خاطر پایین بودن اعتماد به نفس‌شان و بی‌بهره بودن از مهارت «نه گفتن»، بیشتر از دیگران در معرض تجاوز یا انواع سوءاستفاده‌ها قرار دارند.
آیا فرزند ما شجاعت دفاع از حق خود را دارد؟
بسیاری از والدین به داشتن فرزندان مطیع و حرف گوش کن افتخار می‌کنند. اما باید دقت کرد این مطیع بودن یک برخورد انفعالی است یا نه؟ منظور از برخورد انفعالی این است که آیا کودک تحت فشار یا شرایط سخت برخلاف میل درونی خود کاری را انجام می‌دهد یا در این شرایط مقاومت می‌کند؟ آیا فرزند ما شجاعت دفاع از حق خود را دارد؟
گاهی اوقات یک کودک به علت تربیت درست، شرایط را به خوبی درک کرده و به قول معروف حرف گوش کن است. این لزوما به معنای انفعال کودک ما نیست. همانطور که اشاره شد، منظور از انفعال عدم مقاومت دربرابر شرایط سخت و نداشتن مهارت نه گفتن و شجاعت برخورد با مسائل و مشکلات است.
برخورد انفعالی در فرزندان را جدی بگیرید
به یاد داشته باشیم، نه گفتن یک هنر است. بسیاری از کودکان و نوجوانان ما توانایی مقاومت در برابر یک تعارف یا درخواست غیر منطقی، یک رفتار انحرافی یا دعوت یک دوست ناباب را ندارند. شاید رفتار انفعالی و مطیع بودن فرزندان باعث شود والدین دردسرهای کمتری داشته باشند.
اما این آسودگی به قیمت ناتوانی فرزند ما در رد کردن و نه گفتن در برابر دیگران است. در بسیاری از موارد، افرادی که دچار مشکلات رفتاری بوده و یا در دام یک انحراف و فساد گرفتار شده‌اند، شجاعت و توانایی مقاومت دربرابر عواملی که آنها را تحت فشار می‌گذارد را نداشته‌اند.
فرزندان ما برای اینکه در برخورد با فرهنگ‌های متفاوت، مصرف مواد مخدر و هرگونه سو استفاده دیگران توانایی مقابله داشته باشند، باید مهارت نه گفتن را بیاموزند و شجاعت لازم برای روبرو شدن با این شرایط را داشته باشند. فرزندان ما وقتی از یک من قوی و یک خود ارزشمند برخوردار باشند، میتوانند با تکیه بر آن در مقابل انحراف‌ها، اعتیاد و کارهای خلاف و آنچه که احساس ارزشمند بودن فرد را خدشه دار می‌کند، مقاومت کنند. به یاد داشته باشیم، نه گفتن یک هنر است.
آموزش مهارت نه گفتن از چه سنی شروع می‌شود و چه کمکی به کودکان می‌کند؟
آغاز نه گفتن کودک از حدود ۲ سالگی شروع می‌شود. بسیاری از والدین به این نکته توجه ندارند که فرایند آموزش از دوران جنینی شروع می‌شود. بنابراین نباید فرصت آموزش به فرزند خود در سال‌های نخست زندگی را از دست دهیم. چرا که این سال‌ها برای شکل‌گیری شخصیت و آینده فرزند ما بسیار مهم هستند. البته آموزش موارد تربیتی مختلف، سنین خاص خود را دارد.
آغاز نه گفتن کودک از حدود ۲ سالگی شروع می‌شود. نه گفتن در کودک در واقع تلاشی است برای کسب هویت و عزت نفس و اعتماد به نفس. بنابراین با آموزش رفتارهای شجاعانه مثل نه گفتن به کودک خود، می‌توانیم به افزایش اعتماد به نفس او کمک کنیم. افزایش اعتماد به نفس در کودک ما، باعث تقویت روابط اجتماعی و احساس رضایت و آرامش خاطر بیشتر کودک می‌شود.
علاوه براین فرزند ما با کسب مهارت نه گفتن میتواند دربرابر بسیاری از آسیب‌های اجتماعی در امان باشد. با توجه به این که با آموزش شجاعت و نه گفتن به فرزند خود، اعتماد به نفس او را افزایش می‌دهیم، در نتیجه این روش برای کودکان پرخاشگر، کمرو، مضطرب، کودکان دارای وسواس فکری و عملی خفیف، کودکان دارای لکنت زبان، نقص در گفتار و کودکانی که دارای فوبیای اجتماعی هستند، مفید و مؤثر است.
منظور از شجاعت و رفتار شجاعانه چیست؟
شجاع بودن یعنی فرد به این باور می‌رسد که باید برای حقوق خویش و دیگران ارزش قائل باشد. رفتار شجاعانه رفتاری است که در آن کودک یا نوجوان با رعایت احترام به دیگران و همچنین در نظر گرفتن حقوق آنها، خواسته‌های خود را بیان می‌کند. شجاعت به فرد یاد می‌دهد که توانایی درخواست و ابراز احساسات خود را به طور منطقی و جامعه پسند داشته باشد.
در حقیقت شجاع بودن یعنی فرد به این باور می‌رسد که باید برای حقوق خویش و دیگران ارزش قائل باشد. در نتیجه با رفتاری توأم با احترام و بدون زیر پا گذاشتن حقوق دیگران، به خواسته‌هایش می‌رسد. ممکن است کودک به دلیل نداشتن آمادگی، برای راضی نگه داشتن دیگران، نشان دادن لیاقت و کارآمدی و مورد قبول قرار گرفتن از سوی جمع، احساس اجبار یا نداشتن حقوق شخصی، نتواند نه بگوید.
برای داشتن این مهارت باید به او آموزش داد که قرار نیست همیشه دیگران از ما راضی باشند. همچنین باید یاد بگیرد که با آرامش خاطر و بدون احساس گناه و با ابراز دلیل، نه بگوید. آموزش رفتار شجاعانه، در واقع آموزش روش ارتباطی است که کودک طی آن یاد می‌گیرد با رعایت حقوق دیگران، میتواند حقش را بگیرد. البته باید توجه داشت که کودک رفتار شجاعانه را با پرخاشگری، دعوا، ناسزاگویی و کتک کاری اشتباه نگیرد.
۷ راهکار اساسی برای آموزش شجاعت
راهکارهایی که در ادامه نام برده می‌شوند در واقع زمینه را برای افزایش اعتماد به نفس و شجاعت کودک ما فراهم می‌کنند.
- برقراری ارتباط صحیح با کودک و دادن آموزش به او
- فراهم کردن محیط شاد و پر نشاط برای برون ریزی هیجانات و ایجاد تفکر خلاقانه
- برقراری ارتباط با همسالان
- همکاری و کمک به کودک
- داشتن توقع به جا و متناسب با قدرت تمرکز کودک
- درک ارتباط هوش شناختی و هیجانی کودک و ارتباط آن با فعالیتهای اجتماعی او
- اصلاح توقع والدین از کودک
در اینجا به والدین توصیه می‌شود که توقع خود را اصلاح کنند و به میزانی که برای فرزندانشان وقت می‌گذارند، از آنها توقع و انتظار داشته باشند.
۳ تکنیک برای افزایش اعتماد به نفس و شجاعت فرزند ما
| بازی چشم تو چشم | کودک با یکی از والدین مقابل هم می‌ایستند و به چشم‌های هم خیره نگاه می‌کنند. در این حالت باید سعی کنند نخندند. این تمرین برای کودکانی با اعتماد به نفس پایین، خجالتی و ضعیف بسیار توصیه می‌شود. چون این افراد، قدرت نگاه کردن در چشمان طرف مقابل را ندارند و این موجب ضعفشان می‌شود. با این تکنیک علاوه بر افزایش شجاعت فرزند خود، ارتباط بهتر و نزدیک‌تری با او برقرار می‌کنید. |
| کشتی گرفتن | این بازی هم باعث افزایش اعتماد به نفس فرزند شما می‌شود و هم ارتباط شما را با او تقویت می‌کند. با کودک خود کشتی بگیرید و بگذارید هر از گاهی او برنده شود و هر بار او را با ذوق و شوق تشویق نمایید. این بازی هم مثل تکنیک قبل، هم باعث افزایش اعتماد به نفس فرزند شما می‌شود و هم ارتباط شما را با او تقویت می‌کند. |
| نقش بازی کنید | در مقابل رفتار کودکان دیگر چه رفتاری از کودک خود انتظار دارید؟ شما نقش کودک خود و کودکتان نقش کودک مقابل را بازی کند. حالا رفتاری که انتظار دارید فرزند شما در مقابل کودک دیگر داشته باشد اجرا کنید. مطمئن باشید فرزند شما در این بازی رفتار شما را یاد می‌گیرد. حال، کودک نقش خود و شما نقش کودک مقابل را بازی کنید، از کودکتان بخواهید همان گونه بازی کند که چندی پیش شما نقش آن را بازی کرده بودید، و آنقدر این بازی را تمرین کنید تا رفتار دلخواهی که انتظار دارید، نهادینه شود. |
در انتها مجددا به این نکته اشاره می‌کنیم که فرزندان ما برای در امان بودن از آسیب‌های اجتماعی و مفید بودن در جامعه باید شجاعت و مهارت نه گفتن را بیاموزند. آموزش این مهارت از وظایف ما به عنوان والدین به حساب می‌آید. پس با درک اهمیت این موضوع، تلاش کنیم فرزندان‌مان آینده‌ای بهتر داشته باشند.
راه‌های تقویت مهارت نه گفتن در کودک
به خانه برگردید
برای اینکه کودکتان «نه» گفتن را یاد بگیرد، باید از خانه شروع کنید. اگر شما همیشه فرزندتان را مجبور به اطاعت کردن از خواسته‌هایتان می‌کنید و به محض دیدن واکنش منفی او، عصبانی و پرخاشگر می‌شوید، نباید انتظار داشته باشید کودکتان به همکلاسی که می‌خواهد خوراکی‌هایش را از او بگیرد، نه بگوید و در آینده در برابر خواسته‌های غیرمنطقی کسی که دوستش دارد مقاومت کند.
کودک شما از همین امروز یاد می‌گیرد حق دارد خواسته‌هایی که از نظرش درست یا منطقی به نظر نمی‌رسند را رد کند یا برعکس احساس می‌کند هیچ وقت و در برابر هیچ کسی حق ندارد خواست خودش را ترجیح دهد. پس اولین «نه» ای که از کودکتان می‌شنوید را جشن بگیرید و به خاطر وارد شدنش به یک مرحله تازه رشد، خوشحال شوید.
اگر از او می‌خواهید لباسی که انتخاب کرده‌اید را برای مهمانی بپوشد اما به حرفتان گوش نمی‌دهد، به جای مجبور کردنش و گفتن «یا این کار را می‌کنی یا به مهمانی نمی‌رویم!» به او حق انتخاب بدهید و با گفت‌وگو و همفکری دنبال انتخاب گزینه‌ای دلچسب‌تر بگردید.
با هم حرف بزنید
برای شروع می‌توانید از فرزندتان بخواهید آنچه امروز تجربه کرده را روی کاغذ بنویسد. به او بگویید همه تجربه‌هایش از زمانی که در کنار دوستانش بوده تا لحظاتی که در خانه و در کنار شما داشته را روی کاغذ بیاورد و بعد بخواهید مواردی که دوست داشته به آنها نه بگوید و نگفته و لحظاتی که کاری خلاف میلش انجام داده را هم در میان نوشته‌هایش مشخص کند.
پس از روشن شدن فهرست لحظاتی که کودک شما دوست داشته کلمه «نه» را به زبان بیاورد اما نیاورده، با هم در مورد دلایل سکوت کردن یا دلیل انجام کارهایی که میلی به انجام دادن شان نداشته، صحبت کنید.بعد از اینکه با هم در این مورد گپ زدید و گزینه‌های مختلفی که فرزندتان برای واکنش نشان دادن به شرایط ناخوشایند میتواند انتخاب‌شان کند را بررسی کردید، با هم بهترین راه برای نه گفتن به موقعیت‌هایی که باید به آنها با این عبارت واکنش نشان می‌داد را انتخاب کنید.
به موقع نه بگویید
کودکی که به موقع نه می‌شنود، مهارت نه گفتن را هم آسان‌تر کسب می‌کند. به همین دلیل به جای برآورده کردن همه خواسته‌های کودکتان در لحظه اعلام شدنشان یا به جای بی‌جواب گذاشتن آنها، سعی کنید او را گاهی با پاسخ منفی‌تان روبه رو کنید.
اگر وقتی دست‌تان بند است از شما آب می‌خواهد، به او بگویید «الان نمی‌توانم، باید چند دقیقه صبر کنی!» و اگر وقتی تازه برایش لباس خریده‌اید به شما برای خرید یک لباس دیگر اصرار می‌کند، با احترام و آرامش به او نه بگویید و برایش توضیح دهید وقتی نیاز به لباس‌های تازه داشت، حتما با هم به خرید می‌روید. کودکی که به موقع نه می‌شنود، یاد می‌گیرد به موقع، نه بگوید و بی‌توجه به شرایط، خواست و امکاناتش خواسته‌های دیگران را برآورده نکند.
بگویید نه متشکرم
قرار نیست همه خواسته‌های کودکتان را اجابت کنید. وقتی به شما پاستیل تعارف می‌کند و میل ندارید، به جای اینکه از سر ترحم خودتان را مجبور به پاستیل خوردن بکنید، با خنده بگویید «نه، متشکرم».
با درست ادا کردن این جمله به کودکتان یاد دهید که گفتن «نه» به معنای زیر سوال بردن شخصیت او و تصمیم‌هایش نیست، بلکه تنها به معنای داشتن نظری متفاوت است و برایش با رفتارتان روشن کنید این «نه» گفتن و نه شنیدن قرار نیست هیچ آسیبی به رابطه شما بزند.
کودکی که در جریان این معادلات ساده روزمره، مهارت نه گفتن را یاد می‌گیرد، در سال‌های جوانی میتواند به خواسته دوستی که به او سیگار تعارف می‌کند، بدون ترس از قطع شدن رابطه‌اش، نه بگوید و به توقع‌های نابه جای همسرش در سال‌ها بعد بدون ترس از به خطر افتادن زندگی مشترکش جواب منفی بدهد.
رکورد بشکنید
وقتی کودکتان بی‌وقفه از شما چیزی می‌خواهد و جواب منفی می‌شنود، به خاطر بی‌حوصلگی یا ترحم حرفتان را عوض نکنید. در چنین شرایطی هر چند بار که لازم است، به خواسته او پاسخ منفی دهید و با خوش خلقی به او یاد دهید قرار نیست تکرار خواسته کسی، تصمیم او را تغییر دهد و درصورتی که منطق و احساسش به او می‌گوید باید پاسخ منفی دهد، دلیلی ندارد به خاطر پافشاری دیگران حرفش را عوض کند.
دیکتاتور نباشید
کم نیستند والدینی که احساس می‌کنند به خاطر داشتن نقش «پدر» یا «مادری» دلیلی برای قانع کردن فرزندشان ندارند. از نظر این پدرها و مادرها، کسی که در چنین مقامی قرار دارد، فقط کافی است نه بگوید و دلیلی ندارد علت آن را توضیح دهد.
درست است که کودک شما لااقل تا سال‌های جوانی ابزاری برای مقاومت در برابر شما ندارد و خواسته یا ناخواسته از نه شما اطاعت می‌کند، اما اگر برایش دلیل این حرف را توضیح ندهید، در آینده نمی‌تواند در بحث در مورد موضوعاتی که با آنها مخالف است، سربلند بیرون بیاید یا خودش هنگام نه گفتن منطقش را به کار بگیرد.
به همین دلیل توصیه می‌کنیم وقت نه گفتن به فرزندتان، دلیل این تصمیم را هم توضیح دهید. مثلا به کوچولویتان بگویید «نه برایت چیپس نمی‌خرم، چون دیروز خورده بودی و زیاد خوردنش برایت ضرر دارد»، یا «نه، اجازه نمی‌دهم به اردوی مدرسه بروی چون آنفلوآنزا گرفته‌ای و گذشته از احتمال انتقال ویروس به دوستانت، خودت هم در صورت نداشتن استراحت کافی، بدحال‌تر می‌شوی» همین جملات ساده و قابل فهمی که به زبان کودکتان آنها را ادا می‌کنید، تکلیف او را در آینده در بسیاری از موقعیت‌هایی که باید نه بگوید روشن می‌کند.
کوپن‌هایتان را نسوزانید
گفتیم کودکتان در کنار کسب کردن مهارت «نه شنیدن»، «نه گفتن» را هم یاد می‌گیرد، به همین دلیل باید مراقب زمان و شرایطی که کلمه «نه» را به زبان می‌آورید باشید. برای شروع باید تعداد دفعاتی که پاسخ منفی به زبان می‌آورید را محدود کنید. یادتان نرود که شما هر روز چند کوپن نه در اختیار دارید و نباید با ولخرجی، کوپن‌هایتان را بسوزانید.
اگر احساس می‌کنید کودک نوپای شما ممکن است وسایلی که در دسترسش دارد را بشکند، به جای اینکه از صبح تا شب مدام به او بگویید «نکن»، «دست نزن» یا «نه»:خانه را پاکسازی کنید. نه گفتن‌های مکرر و بیهوده، این کلمه را در ذهن کودکتان بی‌ارزش و بیاعتبار می‌کند و گذشته از انداختن حرفتان از سکه، باعث می‌شود خودش هم نتواند به جا و قاطعانه از این واژه سرنوشت ساز استفاده کند. علاوه بر این، در سال‌های کودکی فرزندتان، چاره‌ای جز بالا بردن تحمل خود ندارید.
بحث در مورد اختلاف نظر کودکان
به کودک خود اجازه دهید اختلاف نظر داشته باشد. او مجبور نیست همیشه با دیگران موفقت کند و اجبارا همه حرف بقیه را تایید کند. این بخشی از استقلال شخصیتی کودک است و باید به رشد و نمو آن کمک کرد.به او یاد دهید که میتواند محترمانه نظر خودش را بگوید. مثلا از جمله “من با نظر شما مخالفم” یا “می‌توانم نظرم را بگویم؟” استفاده کند. رفتار کودک باید از بزرگسالان متمایز باشد و در عین حال با دیگران برخوردی توام با احترام داشته باشد.
ارتباط تربیت جنسی و مهارت نه گفتن
در بحث تربیت جنسی ما نیاز داریم تا امنیت کودک را فراهم کنیم و این کار با همکاری خود کودک قابل انجام است. به کودک خود اندام‌های خصوصی‌اش را معرفی کنید و او باید بداند که کسی حق ندارد آنها را لمس کند. در بحث بوسه کودک باید بداند که تنها کسانی که او اجازه می‌دهد میتوانند در یک چارچوب خاص او را ببوسند. افراد غریبه اجازه ندارند او را لمس کنند و… کودک در صورتی که با مهارت نه گفتن آشنا باشد میتواند به خوبی از تعرض دیگران به حریم خصوصی‌اش جلوگیری کند.
«نه» سرنوشت ساز است
اگر این نکته‌ها را بخوانید می‌فهمید چرا باید به کودکتان نه گفتن را آموزش دهید. اگر به کودکتان یاد دهید به موقع و بجا از این کلمه استفاده کند، آینده‌اش را بیمه کرده‌اید.
| فکرش را به کار می‌اندازید | اگر فرزندتان بجا و درست با این کلمه آشنا شود، یاد می‌گیرد در موقعیت‌های مختلف به جای اطاعت کردن از خواسته‌های دیگران، به شرایطی که در آن قرار گرفته فکر کند و باتوجه به نتیجه‌ای که پس از بررسی شرایط فردی و محیطی به آن می‌رسد، تصمیم نهایی‌اش را بگیرد. |
| از او محافظت می‌کنید | کودکانی که مورد سوءاستفاده و تجاوز قرار می‌گیرند، مهارت نه گفتن را بلد نیستند. این افراد نمی‌توانند به خواسته کسانی که از آنها سوء استفاده می‌کنند پاسخ منفی دهند و همیشه با سکوتی که به خاطر انفعال‌شان به آن دچار شده‌اند، خود را به یک قربانی تبدیل می‌کنند. |
| بلیت موفقیتش را می‌خرید | کودکی که با مهارت نه گفتن آشناست می‌داند نه گفتن، نشانه بی‌احترامی به دیگران و توهین به آنها نیست و همیشه دنبال موقعیتی بهتر و تصمیمی درست‌تر می‌گردد. او تنها برای راضی کردن دیگران پاسخ بله را به آنها نمی‌دهد و با فکر کردن به موقعیت‌هایی که با آنها روبه رو شده، ذهنش را پرورش می‌دهد. |
| اعتمادبه نفس او را تقویت می‌کنید | وقتی با رفتارهایتان به کودک می‌آموزید که نه گفتن نشانه بی‌ادبی است، اعتمادبه نفس و استقلال را از او می‌گیرید. با چنین رفتاری به کودکتان می‌گویید «فکر نکن تصمیم‌های تو هیچ وقت به درد نمی‌خورد»، اما اگر این مهارت را در فرزندتان تقویت کنید، از او فردی با اعتمادبه نفس می‌سازید. |
زمانی که کودکان مهارت نه گفتن را بیاموزند و به عواقب کارشان، قبل پاسخ دادن به درخواست دیگران فکر کنند و با راه‌های گوناگون نه گفتن آشنا شوند، به راحتی میتوانند از شرکت در هر کاری که به خودشان یا دیگران آسیب وارد می‌کند، دست بکشند.
از دانش آموزان بخواهید که انتخاب‌های روزانه‌شان را نام گذاری کنند و نظرات‌شان را روی تابلو بنویسند. به عنوان مثال:
- خوردن غذای سالم یا هله هوله
- برخورد صمیمی یا بی‌توجهی به دیگران
- تابع قوانین بودن یا زیر پا نهادن آنها
- انجام تکالیف مدرسه یا شانه خالی کردن از زیر آنها
- رو راست بودن یا دروغ گفتن
- گوش دادن به صحبت‌های معلم یا حرف زدن زمانی که معلم مشغول درس دادن است
آیا کودکان زمانی را به خاطر دارند که هم کلاسی‌شان کاری که باب میل شان نبوده و برای دیگران دردسر ساز بوده را از آنها درخواست کرده باشد، به عنوان مثال:
- دست انداختن دیگران و گردن کلفتی کردن برای دیگران
- سیگار کشیدن
- استشمام مواد شوینده
- دزدی
- فریب دادن و تقلب
- مصرف آبجو
- زیر پا گذاشتن قوانین خانواده یا مدرسه
- انجام کارهای خطرناک با دوچرخه و صفحه اسکیت
- دروغ گفتن
به کودکان بفهمانید که یکی از راه‌های در امان ماندن آنها از این مشکلات، آموختن مهارت نه گفتن است. برایشان توضیح دهید که اگر حس کردند درخواست کسی نامناسب است، درنگ کنند، فکر کنند و عواقب آن کار را درنظر بگیرند.
اگر شخصی از شما درخواست کاری را کرد که دردسر ساز است، مخالفت‌تان را نشان دهید. به عنوان مثال: اگر کسی سرش برای دعوا درد می‌کند، کودک میتواند جلویش بایستد، به چشمانش زل بزند، دست‌هایش را پایین بیاورد و قاطعانه بگوید:” من نمیخوام باهات دعوا کنم.” در تکمیل مهارت نه گفتن از کودکان بخواهید که بلند شوند و این حرکت را تمرین کنند. به آنها بگویید که استفاده از این حرکت، ممکن است در موقعیت‌های بسیاری به کارشان بیاید. راه‌های دیگری نیز برای نه گفتن کودک وجود دارد.
به عنوان مثال بگویید:
- ” نه ” یا ” نه، ممنون “، اگر لازم بود بارها تکرار کنید.
- ” نه، نمیتونم پول ناهارم رو بهت بدم، چون فقط همین رو دارم. ”
- ” نه، ممنون من سیگاری نیستم.
بگویید که آن کار چه نام دارد
این کار نوعی گول زدنه ( دزدی، قلدری، مصرف مواد مخدر، سرکشی از قوانین و….) و من انجامش نمیدم.
بحث را عوض کنید
- بازیه خوبی بود.
- پروژتو تموم کردی؟
- اون جا چه خبره؟
سوال بپرسید
- چرا از من میخوای این کار رو بکنم؟
- چرا میخوای این کار رو بکنی؟
- مشکلت چیه؟
بهانه تراشی کنید
- نمیخوام تو دردسر بیفتم.
- من مثل تو فکر نمیکنم.
- اگر این کار رو بکنم عذاب وجدان می‌گیرم.
از شوخی و کنایه استفاده کنید
- شوخی نکن…. اون آبجو به بدنم آسیب میزنه.
- فقط مونده همین کار رو انجام بدم و بعدش چند هفته خونه نشین بشم!
پیشنهاد انجام کار دیگری را بدهید
- بریم دوچرخه سواری.
- بریم بازی کنیم.
- بیا بریم با جان توپ بازی کنیم.
اگر می‌خواهید دوستی‌تان را حفظ کنید، همه پل‌های پشت سرتان را خراب نکنید
- هر وقت خواستی کار بی‌خطری انجام بدی خبرم کن.
- من خونه‌ام، اگه دوست داشتی بیا بازی کنیم.
خاطر نشان کنید که اگر با وجود تمامی این راه‌ها، شکست خوردند، به آن شخص بی‌اعتنایی کنند و از او فاصله بگیرند.
نقش بازی کردن
هنگام استفاده از این روش، معلم یا مشاور مدرسه باید یک رفتار غلط را ترویج دهد. مطمئن شوید که کودکان می‌دانند که شما در حال تظاهر به انجام کاری هستید و هیچ گاه به طور واقعی دست به انجام آن کارها نمی‌زنید. دو دانش آموز را برای ایفای نقش انتخاب کنید.
نقش بازی کردن شماره یک
معلم( دادن پیش زمینه به دانش آموزان ) “این یک نمایش ساختگی است و من نمی‌خواهم که شما سیگار بکشید. شما دو دوست هستید و من هم مثل شما بچه‌ام. من شما را به بازی دعوت می‌کنم، اما در دقایق آخر بازی، مادرم به مغازه می‌رود و من به شما پیشنهاد سیگار کشیدن می‌دهم ( اما در واقع نمی‌خواهم که بکشید.) در این باره فکر کنید و بگویید که چه خواهید گفت و عکس العمل‌تان چه خواهد بود.”
معلم( در حال ایفای نقش ): “سلام، خیلی خوشحالم اومدین اینجا. مامانم رفته مغازه، چند نخ از سیگارشو پیدا کردم، بریم بکشیم. عمرا بفهمه! منو ببین ( وانمود می‌کنه که سیگاری روشن کرده و داره می‌کشه ) یه نخ میخوای ؟” اگر پاسخ شان منفی بود، دلیلش را از آنها بپرسید.
پاسخ‌ها می توانند شامل موارد زیر باشد:
- ” سیگار به بدنم آسیب می‌رسونه ”
- ” تنباکو جزو مواد مخدره “
اگر پاسخ شان مثبت بود، رو به بچه‌های کلاس بگویید: این انتخاب درستیه بچه‌ها؟ معمولا خواهند گفت” نه ” اگر گفتند” بله “، از دانش آموزی که فکر می‌کنید جواب صحیح را می‌دهد درخواست کنید تا بیاید جلوی بچه‌ها و پاسخ دهد. دانش آموزانی که به درخواست سیگار کشیدن پاسخ منفی داده‌اند را” باهوش” جلوه دهید و از بقیه بخواهید آنها را تشویق کنند.
نقش بازی کردن شماره دو
معلم( دادن پیش زمینه به دانش آموزان ): “اگر دوست‌تان از شما بخواهد که از میز معلم پول بردارید، چه می‌کنید؟ دزدی تنها مخالف قوانین مدرسه نیست، بلکه مخالف قوانین جامعه نیز است. به یک کمکی نیاز دارم (یک دانش آموز انتخاب کنید) ما دوست هستیم و در کلاس تنهاییم، معلم و بقیه دانش آموزان در زمین بازی هستند.
معلم( هنگام ایفای نقش ): ”هی، دیدی آقای جونز تو کشوی میزش پول گذاشت؟ یادش رفت قفل کنه. برش دار، بعد با هم تقسیمش می‌کنیم، عمرا بفهمه کی این کار رو کرده!” کودک را تشویق کنید تا جملاتی مانند جملات زیر را بگوید:
- “دزدی کار دردسرسازیه ”
- “من دزدی نمیکنم.”
- “اگه این کار رو کنم عذاب وجدان می‌گیرم ”
آن دانش آموزی که تصمیم درست گرفته را “باهوش” خطاب کنید و از بقیه بخواهید برایش دست بزنند.
نقش بازی کردن شماره سه
معلم( دادن پیش زمینه به دانش آموزان ): اگر دانش آموزی لباس چروک و کهنه به تن کند چه می‌کنید؟ (کودکی را انتخاب کنید)
معلم( در نقش دانش آموز ):” دیدی لباسای اون دانش آموز جدیده چقد کثیف و چروکه؟ بیا باهاش بازی نکنیم. خوشبختانه آن دانش آموز زمان زیادی برای حرف نزدن با آن بچه از خود مقاومت نشان نمی‌دهد و چیزی شبیه این را می‌گوید:” از نظر من خیلی هم خوبه، من می‌خوام باهاش بازی کنم. درست نیست به خاطر لباس بچه‌ها بهشون بی‌محلی کنیم.”
از “مهربانی” او تعریف کنید و از بقیه بخواهید تشویقش کنند.
کودکان را به خلق نقش‌های دیگر مانند: مهارت نه گفتن به الکل، دعواکردن، تقلب، دست انداختن دیگران، سخن چینی و…. دعوت کنید. شرکت کردن کودکان در این نقش‌ها، نه تنها در گرفتن تصمیمات درست به آنها کمک می‌کند، بلکه به وسیله تشویق هم کلاسی‌هایشان، برای انتخاب صحیح، حس می‌کنند مورد تایید واقع شده‌اند.
