سقز چیست؟ فواید و مضرات مصرف سقز

مثبت زندگی: سقز که در مناطق کوهستانی کرد نشین به نام های جاجکه یا جاجگ و در زبان لکی جاجک شناخته می‌شود صمغ یا شیره درختی است که از بنه یا همان درخت پسته وحشی به دست می‌آید. ابوعلی سینا جویدن سقز را دارای خواص زیادی توصیف کرده است و حتی امروزه نیز مورد توجه افراد است. جهت آشنایی کامل با سقز، خواص و مضرات آن همراه ما باشید.

سقز چیست و چه کاربردی دارد؟

سقز صمغ درخت پسته وحشی است که غلظت آن بسیار بالا است. می‌توان از آن به عنوان یک آدامس مفید و طبیعی استفاده کرد. در صنعت آدامس سازی کاربرد بسیاری دارد و باعث کش آمدن محصول نهایی می‌شود. این ماده در زمان  ترشح سبز  رنگ بوده و فواید بسیاری دارد. ابن سینا پزشک نامدار ایرانی جویدن سقز را توصیه کرده است. از جمله خواص آن به هضم غذا و افزایش اشتها اشاره کرده است. سقز به دلیل گیاهی بودن مانند آدامس های صنعتی مضر نیست.

از جمله مناطقی که درخت بنه در ایران وجود دارد می‌توان به غرب ایران اشاره کرد. درخت پسته وحشی در مناطق سردسیر رشد کرده و فصل پاییز معمولا با ریختن برگ درختان و ایجاد شکاف کوچکی روی تنه درخت همراه است که شیره سقز از آن بیرون می‌آید و اوایل سبز متمایل به سفید است که پس از گذشت زمان زرد رنگ می‌شود.

شیره سقز در طب سنتی، پزشکی مدرن و صنعت آدامس سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آن برای درمان مشکلات بسیاری از جمله سو هاضمه و مشکلات گوارشی استفاده می‌شود. از سقز برای تولید آدامس های گیاهی و صنعتی استفاده می‌شود.

فواید سقز

ساکنین مناطق کوهستانی غرب ایران مانند کرد ها و ترک های آذربایجان شرقی و غربی به خوبی با سقز و کاربرد آن آشنا هستند چرا که محل رشد درخت بنه در این بخش هاست. افراد محلی از شیره سقز که در ابتدا سبز روشن است و غلظت بالایی دارد به عنوان یک مسهل و ملین برای درمان یبوست استفاده می‌کنند. این ماده دارای فواید بسیاری برای سایر اعضای دستگاه گوارش مانند معده است.

استفاده از سقز طبق یافته های دانشمند بزرگ ایرانی بوعلی سینا باعث بهبود زخم معده و اثنی عشر می‌شود. تقریبا مانند آنتی بیوتیک عمل می‌کند. همچنین مالیدن شیره سقز روی زخم باعث بهبود آن می‌شود. از بخار هنگام پخت سقز برای تقویت چشم استفاده می‌شود. همچنین تسکین دردهای مفصلی و روماتیسمی از کاربردهای دیگر آن است. برای آسم  و برونشیت هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برخی دیگر از مزایای سقز:

● پاکسازی معده و دستگاه گوارش

● از بین رفتن بوی بد دهان به دلیل کاهش ترشح بزاق و ضد باکتری بودن

● استفاده از سقز برای افراد مبتلا به خشکی دهان

● سفید شدن رنگ دندان ها و جلوگیری از پوسیدگی آنها

● دفع سنگ کلیه

● ترکیب سقز، عسل و عصاره آلوئه ورا برای بهبود زخم های دیابتی

● این ماده اشتها آور و برای هضم غذا مفید است

● مخلوط صمغ درخت بنه با زفت (ماده ای چسبناک و سیاه رنگ که از درخت صنوبر ترشح می‌شود) برای درمان کچلی موثر است

همچنین استفاده از سقز باعث عملکرد بهتر طحال و کبد می‌شود. از ترکیب آن با پیه آب شده برای نرم کردن ناخن‌های تاب دار و خشک، بهبود مشکلات ایجاد شده در باسن و ورم، ترک پوست و خارش بدن استفاده می‌شود. همچنین سقز چشم‌ها را براق کرده و باعث راحت تر شدن تنفس می‌شود. مزایای بسیاری برای پوست دارد و از جوش و لک جلوگیری می‌کند.

سایر فراورده‌های درخت بنه:

پسته به عنوان یکی از پر خاصیت ترین بخش های درخت بنه شناخته می‌شود

● مهم ترین کاربرد میوه این درخت یعنی پسته برای رفع کم خونی است و از آن معمولا در غذاهای سنتی نیز استفاده می‌شود.

● پسته وحشی ویتامین‌های بسیاری از جمله A, B, D دارد که باعث تقویت اعصاب می‌شود و برای جلوگیری از ترک لب و درمان شب کوری مفید است.

● روغن خوراکی بدست آمده از میوه درخت بنه در ساخت داروی طحال کاربرد دارد و مفید است

کاربردهای صنعتی

جالب است بدانید که سقز در صنایع بسیاری مورد استفاده است که از جمله آن می‌توان به صنعت ساخت چسب، لاک، رنگ، صنایع پلیمری، صنایع داروسازی، ساخت روغن‌های چاپ، پارکت و کفپوش اشاره کرد. ماده‌ای به نام کلوفان به صورت خام در این صمغ موجود است که از آن به عنوان حجیم کننده و پرکننده صمغ‌های گرانبها، آهار کاغذ استفاده می‌شود. مشقات این ماده در تهیه روغن‌های معدنی، مرکب چاپ روزنامه ها، محلول های چسبی، روغن های کابل، مایع های جوشکاری، ساخت رزین های فلزی، صنایع کاغذهای اختصاصی، رنگ های سرامیکی و… کاربرد دارد.

از سقز در موارد صنعتی و پزشکی و… استفاده می‌شود.

کشیدن دود سقز

اولین نکته ای که باید به آن توجه داشته باشید تفاوت هایی است که میان سقز جویدنی و قابل استعمال است. کندر سخت تر از سقز است و از ان به صورت سوزاندن و مخلوط با اسفند به دلیل عطر دلنشینی که دارد استفاده می‌شود. این دود سفید رنگ دارای خواص درمانی است و بخور و دود کندر همراه با اسپند در طب سنتی پیشنهاد شده است اما به طور کلی بهترین روش برای مصرف سقز یا شیره درخت بنه مصرف به صورت جویدنی و آدامس است.

مضرات

استفاده از سقز طبیعی بر خلاف آدامس های صنعتی که دارای قند و مواد افزودنی فراوانی هستند معایبی ندارد. البته باید در هنگام خرید سقز از انواع مختلفی که مورد تایید وزارت بهداشت هستند یا سقز های تصفیه شده که در عطاری های مجاز موجودند استفاده کنید.پیشنهاد ویژه

در برخی مناطق و بازارها مخصوصا مناطق غربی فروشندگان دستفروشی وجود دارند که تهیه و ارائه سقز می‌پردازند که در این صورت شما از روند تهیه و… اطلاعی ندارید و ممکن است سقزی غیر استاندارد و مضر را تهیه کنید. این فراورده های سنتی و محلی ممکن است به دلیل غیر بهداشتی و غیر استاندارد بودن روند پخت و تهیه باعث بروز مشکلات گوارشی یا ناراحتی های دیگری شوند. همچنین استخراج تدریجی و سنتی شیره سقز از تنه درخت در صورت آلوده شدن ان به گل و خاک بار میکروبی آن را افزایش داده و باعث ایجاد بیماری می‌شود.

تهیه و ساخت آدامس سقز

بیش از پنج هزار سال است که انسان ها از آدامس با مقاصد مختلفی از جمله تازه کردن طعم دهان و درمان مشکلات بسیاری استفاده می‌کنند. امروزه آدامس های صنعتی و سقز طبیعی را می‌توان از فروشگاه های بسیاری تهیه کرد اما اگر شما نیز به روش ساخت آن به صورت سنتی و در خانه علاقه مند هستید، قدم های زیر را دنبال کنید

طرز تهیه آدامس با سقز

در ابتدا باید مواد لازم برا تهیه آدامس را آماده کنید که عبارتند از:

● یک سوم لیوان پایه آدامس

● سه چهارم لیوان پودر شکر

● سه قاشق غذا خوری شربت ذرت

● یک قاشق چای خوری گلیسیرین

● یک دوم قاشق چایخوری اسید سیتریک

● مقداری طعم دهنده طبیعی مانند آبلیمو

مرحله دوم

قدم دوم گرم کردن ترکیبات است. بدین منظور تمامی آنها غیر از شکر را داخل قابلمه کوچکی بریزید سپس ان را در یک ظرف بزرگتر که از آب پر شده باشد قرار دهید طوری که شناور باشد و آنها را روی شعله گاز قرار دهید تا کاملا داغ و چسبناک شوند.

در سومین مرحله باید پودر شکر و سایر مواد را ترکیب کنید که برای ان نیاز به یک تخته آشپزخانه دارید. پودر شکر را روی آن ریخته و سپس تمام مواد داغ را مستقیما از قابلمه روی پودر بریزید

پس از آن در گام چهارم دستان خود را به پودر شکر زده و شروع به ورز دادن خمیر کنید تا آدامس بادکنکی دست ساز ساخته شود. در این مرحله با پانزده دقیقه ورز دادن سعی کنید پودر شکر را به خورد آدامس ببرید.

قدم آخر لوله کردن خمیر و تقسیم آن است که بسیار ساده است. پس از اتمام کار روی تکه های آدامس پودر شکر بریزید تا از چسبیدن آنها جلوگیری کنید.