مثبت زندگی: عمل سزارین یعنی به دنیا آوردن بچه با ایجاد برش‌هایی در دیواره شکم و عضله رحم. اگرچه قرن‌ها پیش در کتب پزشکی از عمل سزارین به عنوان روشی برای نجات جان بچه در شکم مادری که جانش را از دست داده یاد شده، اما عملا تنها پس از ظهور بیهوشی و جراحی آسپتیک (جراحی در شرایط عاری از میکروب) در قرن نوزدهم بود که از این روش برای نجات جان مادر و جنین در زایمان سخت استفاده شد.
آخرین ترکش
تولد بچه به روش سزارین در گذشته به عنوان آخرین ترکش در نظر گرفته می‌شد اما امروزه دیگر اینگونه نیست. عمل سزارین در حال حاضر بیش از ۲۰ درصد زایمان‌ها را به خود اختصاص داده است. اگر چه بسیاری انتقاد می‌کنند که توجه بیش از حدی به سمت استفاده از عمل سزارین معطوف شده است. اما تردیدی وجود ندارد که بسیاری از زنان و کودکان امروزی زندگی خود را مدیون این جایگزین زایمان طبیعی هستند.
چه زمانی عمل سزارین ضرورت پیدا می‌کند؟
در موقعیت‌های زیادی عمل سزارین الزامی است. برخی از جنین‌های نارس هم در صورت عمل سزارین شانس بیشتری برای زنده ماندن دارند. بچه‌هایی که وضعیت کپل یا عرضی در رحم دارند اکثر اوقات به این شیوه از شکم مادر خارج می‌شوند. هنگامی که جنین خیلی درشت یا کانال زایمانی خیلی تنگ باشد تنها راه بی‌خطر برای به دنیا آوردن بچه عمل سزارین است.
گاهی اوقات ناهنجاری‌های رحم یا واژن (مهبل) کانال زایمانی را مسدود کرده و پزشک را ناگزیر به انجام عمل سزارین می‌کند. در صورتی که مادر مبتلا به پره‌اکلامپسی (فشارخون بالا همراه با ورم اندام‌ها)، دیابت، تبخال ناحیه تناسلی یا فشارخون بالا باشد و جنین هم با مشکلاتی روبه‌رو باشد عمل سزارین اقدامی بجا و موجه است.
در ناهنجاری‌های جفت مثل جفت سرراهی نیز این عمل ضرورت پیدا می‌کند. در چندقلویی بسیاری از پزشکان عمل سزارین را توصیه می‌کنند. در مواقعی که ممکن است زایمان به دلیل انقباض‌های ناکافی رحم طولانی شود این عمل خطر کمتری برای مادر و جنین در پی خواهد داشت.
برخی از متخصصان معتقدند که عمل سزارین به شکلی بی‌رویه انجام می‌شود و هر زمان که پزشکی احتمال دهد در طول زایمان طبیعی ممکن است با مشکلی روبه‌رو شود تنها به عنوان یک اقدام احتیاط آمیز دست به این عمل می‌زند.
هرچند این اقدام اصطلاحا تدافعی یا احتیاط آمیز زیاد اتفاق می‌افتد، اما در اکثر موارد نگرانی از طرح احتمالی دعوا یا شکایت از سوی مریض علت اقدام به عمل سزارین نبوده است.
پیشرفت‌های سزارین
امروزه بهبود روش‌های پایش جنین اطلاعات ذی‌قیمتی را در مورد وضع جنین و توانایی تحمل درد زایمان و وضع حمل در اختیار پزشک می‌گذارد. چنانچه علایمی از در مخاطره قرار داشتن جنین پدیدار شود اکثر پزشکان اقدام به عمل سزارین می‌کنند.
به علاوه پیشرفت‌های صورت‌گرفته در عمل جراحی بیهوشی و آنتی‌بیوتیک‌ها ضریب اطمینان این عمل را نسبت به گذشته افزایش داده است. از آنجایی که روز به روز بر تعداد کسانی که حاملگی را سال‌ها به تعویق می‌اندازند، افزوده می‌شود این زنان و بچه‌هایشان در مقایسه با همتاهای جوان‌تر خود در معرض خطرات بیشتری قرار دارند و از همین رو عمل سزارین در این گروه شایع‌تر است.
نیاز به عمل سزارین در حاملگی بعدی به نوع برشی که روی رحم داده می‌شود (یعنی فاصله برش از سطح شکم تا روی رحم) و تکرار یا عدم تکرار شرایطی که به سزارین قبلی منجر شده است، بستگی دارد. البته واقعیت این است که زایمان طبیعی بعد از یکبار سزارین همیشه خطراتی را برای مادر و جنین در بر دارد.
عوارض عمل
هرچند در مقایسه با گذشته عمل سزارین با خطرات کمتری مواجه است و اکثر زنان بعد از عمل کاملا به حالت عادی بازمی‌گردند، اما ممکن است با عوارضی هم همراه باشد. مثل هر عمل دیگری، اینجا هم خطر عفونت در محل جراحی همین طور مثانه و کلیه وجود دارد. خونریزی از محل برش پدیده نادری است، اما در صورت وقوع، می‌تواند شدید باشد.
موارد مرگ‌ومیر در زنان متحمل این جراحی دو تا چهار برابر زنانی است که زایمان طبیعی داشته‌اند. البته بسیاری از زنانی که جان خود را از دست می‌دهند پیش از عمل هم بیمار بوده‌اند و اکثر این مرگ‌ومیرها هم به نوعی با شرایط اورژانسی همراه بوده‌اند که پزشک را ناگزیر به عمل سزارین کرده است.
حاملگی‌های بعدی
در گذشته گفته می‌شد اگر یکبار زنی سزارین شود، در حاملگی‌های بعدی هم باید به همین ترتیب زایمان شود. علت مساله خطر پارگی رحم در محل برش سزارین در نتیجه انقباض‌های رحمی بود که اغلب عوارض خطرناکی را برای مادر و جنین به دنبال داشت. امروزه بسیاری از زنانی که در گذشته زایمان سزارین داشته‌اند ممکن است بتوانند بچه بعدی را از طریق زایمان طبیعی به دنیا بیاورند.
البته این موضوع به علت اولیه عمل سزارین و وجود یا عدم وجود شرایط قبلی بستگی دارد، مثلا اگر دفعه قبل سزارین به دلیل تحت فشار بودن جنین صورت گرفته این بار ممکن است بچه قادر به تحمل انقباض‌های رحمی و در نتیجه زایمان طبیعی باشد. از طرفی، چنانچه علت انجام سزارین، تنگی لگن بوده باشد زایمان‌های بعدی هم ناگزیر، سزارین خواهد بود.
سایر عواملی که در تصمیم‌گیری درباره زایمان طبیعی نقش دارند عبارتند از:
نوع برشی که روی رحم صورت گرفته و عاری بودن یا نبودن سزارین قبلی از عفونت.
اگر خط برش سزارین در زایمان قبلی فرد افقی است (برش عرضی روی بخش تحتانی رحم)، زایمان بعدی میی‌تواند طبیعی باشد.
اگر قصد دارید بعد از یک عمل سزارین، زایمان طبیعی داشته باشید بهتر است اقدامات احتیاطی زیر را مد نظر قرار دهید:
