بوتاكس، سم مرگباری كه زیبایی را به ما هدیه می‌كند
دكتر محمدحسن عامری - متخصص گوش، حلق و بینی و جراحی سر و گردن، جراحی پلاستیک بینی و زیبایی صورت
مثبت زندگی: بوتاکس دارویی است که برای برطرف‌کردن چین و چروک پیشانی، بین دو ابروها و گوشه چشم به کار می‌رود. در حقیقت این دارو شکل تخلیص و آماده‌شده سم باکتری «کلستریدیوم بوتولینیوم» است.
این باکتری بی‌هوازی است و در محیط‌های دربسته مثل قوطی کنسرو رشد کرده و سم خطرناکی را تولید می‌کند. به همین دلیل توصیه می‌شود قبل از باز کردن درب قوطی آن را به مدت 15 دقیقه در آب جوش قرار دهید. باکتری «بوتولینیوم» را در آزمایشگاه تکثیر داده و سم آن را تخلیص کرده و برای مصارف پزشکی با دوزاژ مناسب آماده می‌کنند.
بوتاکس و دیسپورت، شکل‌های آماده‌شده این دارو هستند که به شکل پودر و در ویال مخصوص بسته‌بندی شده‌اند. از آنجایی‌که مولکول این دارو خیلی حساس است بوتاکس باید از هنگام تولید تا مصرف در دمای بین 2 تا صفر درجه سانتیگراد نگهداری شود.
تاریخچه
در دهه ششم قرن بیستم اولین اقدامات برای آماده‌سازی سم «بوتولینیوم» برای مصرف درمانی آغاز شد و در سال 1973 اولین‌بار این دارو روی میمون آزمایش شد. در سال 1980 برای اولین‌بار بوتاکس جهت اصلاح «لوچی چشم» روی انسان به کار گرفته شد و سپس برای درمان اسپاسم پلک نیز مورد استفاده قرار گرفت.
سرانجام در سال 1989 این دارو برای اصلاح چین و چروک‌های پیشانی مورد بهره برداری قرار گرفت. در نهایت سال 2002 موسسه غذا و داروی امریكا (FDA) که مهم‌ترین موسسه نظارت بر غذا و داروست مجوز استفاده از بوتاکس برای رفع چین و چروک‌های پیشانی را صادر کرد.
سایر کاربردها
بوتاکس علاوه بر اینکه باعث برطرف شدن چین و چروک صورت و گردن می‌شود برای موارد زیر نیز کاربرد دارد:
– تزریق بوتاکس در مبتلایان به میگرن باعث بهبود سردرد میگرنی شده است.
– بوتاکس در مبتلایان به اسپاسم اندام فوقانی برای درمان اسپاسم و سفتی عضلات آرنج و مچ و انگشت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
– بوتاکس برای درمان کجی گردن و دردهای گردن ناشی از سفتی بعضی از عضلات گردن نیز سودمند است.
– بوتاكس برای درمان اسپاسم عضلات چشم که منجر به استرابیسم یا لوچی چشم شده است یا برای درمان اسپاسم پلک‌ها که بلفارواسپاسم نامیده می‌شود، در افراد بالاتر از 12 سال قابل تزریق است.
– بوتاکس برای درمان تعریق بیش از حد زیر بغل وقتی که درمان‌های موضعی موثر نبوده است کاربرد دارد. نقش موثر بوتاکس برای تعریق سایر قسمت‌های بدن و همین‌طور اسپاسم سایر عضلات بدن به اثبات نرسیده است.
مکانیسم اثر
چین و چروک صورت حاصل از عوامل متعددی است. چین‌های پیشانی و بین ابروها به علت انقباض و جمع شدن عضلاتی است که در زیر پوست آن ناحیه قرار دارند. منقبض کردن عضلات پیشانی باعث پیدایش فرورفتگی و چین خوردگی پوست می‌شود.
با شل‌کردن عضلات، پوست هم صاف می‌شود امـا با گذشت سال‌ها و انقباضات مکرر و مکرر جای این چین‌ها دائمی می‌شود به نحوی که حتی وقتی انقباض نیز وجود ندارد چین‌ها روی پیشانی باقی هستند.
برای اینکه یک عضله منقبض شود باید امواج عصبی مربوطه بتوانند از طریق عصب به عضله برسند. بوتاکس مانع انتقال جریان مربوطه از عصب به عضله می‌شود بنابراین عضله دیگر قادر به انقباض نخواهد بود و شل خواهد شد و از آنجایی‌که چین و چروک‌های پوستی، ناشی از انقباض عضله زیرین پوست است، با شل شدن عضله، چین و چروک‌ها نیز برطرف می‌شوند.
خوشبختانه بوتاکس به طور انتخابی اعصاب حرکتی را موقتا فلج می‌کند و روی عصب‌های حسی تاثیری ندارد و لذا بعد از تزریق بوتاکس حس ناحیه تزریق‌شده تغییری نخواهد کرد.
هرچند اکثرا خانم‌ها جهت تزریق بوتاکس مراجعه می‌کنند امـا این تزریق فقط محدود به خانم‌ها نیست به نحوی که حدود 6 درصد مراجعه‌کنندگان برای تزریق بوتاکس را آقایان تشکیل می‌دهند و بوتاکس شایع‌ترین داروی زیبایی است که آقایان مصرف می‌کنند.
تکنیک تزریق
بوتاکس به شکل پودر است که در ویال‌های یک‌نفره، دونفره یا سه نفره بسته‌بندی شده است. برای تزریق بوتاکس نیازی به بی‌حسی نیست. این کار در مطب قابل انجام است و حدود 10 دقیقه به طول می‌انجامد. برای تزریق، پزشک ماده حلال را به پودر اضافه می‌کند و محلول را با سرنگ انسولین که سر سوزن آن بسیار نازک است در چندین نقطه در قسمت میانی پیشانی و گوشه‌های چشم تزریق می‌کند.
بهتر است بیمار چند دقیقه قبل از تزریق، کمپرس سردی را روی ناحیه مورد نظر قرار دهد تا درد ناشی از تزریق که بسیار اندک است باز هم کاهش یابد. بیمار بعد از تزریق می‌تواند صورت خود را شسته و سپس از مطب خارج شود. اگر قرمزی مختصری هم وجود داشته باشد در عرض یک ساعت برطرف می‌شود به نحوی که ظاهرا مشخص نخواهد شد که تزریقی انجام شده است.
مراقبت‌های بعد از تزریق
-تا چند ساعت از کمپرس سرد استفاده کنید.
– تا 4 ساعت پس از تزریق از دراز کشیدن خودداری کنید.
– تا 4 ساعت در معرض حرارت قرار نگیرید. لذا بهتر است تا چند ساعت از دوش گرفتن و سونا اجتناب كنید.
– ماساژ دادن ناحیه تزریق تا چند ساعت ممنوع است امـا شکلک درآوردن و اخم کردن و ابرو بالا انداختن نتیجه بهتری را به دنبال خواهد داشت.
– چند ساعت بعد از تزریق، دوش گرفتن و آرایش چهره و استفاده از کرم پودر بلامانع است.
شروع اثر دارو
اثر بوتاکس حدود روز دوم تا سوم به طور محسوس ظاهر می‌شود. این اثر تا پایان هفته چهارم همچنان افزایش می‌یابد و آنچه که در پایان ماه اول دیده می‌شود حداکثر میزان اثر بوتاکس است. بعد از گذشت 5-4 ماه اثر دارو به طور کامل از بین می‌رود که البته این زمان در افراد مختلف ممکن است مقداری متفاوت باشد.
بعد از برطرف شدن اثر دارو در صورتی‌که تمایل داشته باشید باز هم می‌توانید مجددا برای تزریق مراجعه كنید. توجه داشته باشید تا وقتی که واکنش آلرژیک شدید یا عوارض قابل توجهی نداشته باشید، می‌توانید هر 4 ماه یکبار بوتاکس را تزریق کنید. روشن است که اگر مجددا تزریق نکنید وضعیت چین و چروک‌ها مثل قبل از تزریق خواهد شد.
تزریق بوتاکس، چین‌های پیشانی و گوشه خارجی چشم‌ها را صاف می‌کند و ابروها را بالا می‌برد. مقدار و حالت بالا رفتن ابرو به نحوه تزریق بستگی دارد. لذا قبل از تزریق، پزشک را در مورد تمایل خود درباره نحوه بالا رفتن ابرویتان آگاه كنید. هر چند بوتاکس چین و چروک پیشانی را صاف می‌کند ولی حالت‌های مختلف میمیک چهره را از بین نمی‌برد.
برای کاهش شانس عوارض احتمالی، انتخاب پزشکی که در زمینه تزریق بوتاکس تجربه کافی داشته باشد، بسیار حائزاهمیت است. دوبینی، تاری دید و افتادگی پلک از عوارض نادر احتمالی تزریق بوتاکس است که چنانچه عارض شود، موقتی است و معمولا در عرض 6-5 هفته برطرف می‌شوند.
